του Γιώργου Τζινάκου*
Η πρόβλεψη του μέλλοντος είναι παιχνίδι ανόητων, λένε κάποιοι. Ανεξάρτητα από το πόσο αληθές είναι αυτό, στην περίπτωση του νέου κορονοϊού είναι σαφές ότι μια σωστή πρόβλεψη είναι πολύ δύσκολη.
Αρχική δημοσίευση: Κυριακή 10 Μαΐου 2020, 22:40
Τελευταία ενημέρωση: Σάββατο 16 Μαΐου 2020, 02:01
Οι υπουργοί Υγείας, όπως ο Γερμανός Jens Spahn, λένε ότι είναι αδύνατο να προβλέψει κάποιος τι θα συμβεί τις επόμενες εβδομάδες. Και αυτό παρά την πρόσβασή του σε βουνά δεδομένων, συμπεριλαμβανομένης, βεβαίως, και της μελέτης από το 2007 που προειδοποίησε για την επανεμφάνιση μολύνσεων “τύπου SARS-CoV”.
Το πώς λοιπόν ο Γάλλος αστρολόγος και γιατρός Νοστράδαμος, γράφοντας τις προφητείες του τον 16ο αιώνα, προέβλεψε ότι η Κίνα θα εισβάλει στην Ευρώπη με μια επιδημία, αποτελεί τώρα ένα αδιανόητο μυστήριο.
Πέραν των θανάτων, της θλίψης, της αύξησης της οικογενειακής βίας, των επιπτώσεων στην ψυχική μας υγεία, της παιδικής κακοποίησης κ.α., ο κορονοϊός άλλαξε τη ζωή μας σε πολλούς τομείς. Θάνατος στη χειρότερη περίπτωση, ευτυχώς για λίγους στη χώρα μας, ανεργία για αρκετούς, τηλεργασία για πολλούς αλλά και μείωση της ρύπανσης λόγω εκμηδενισμού των μεταφορών – ταξιδιών.
Εκδίκηση της φύσης
Η φύση έχει μηχανισμούς άμυνας και ίσως ο ιός να είναι ένας από αυτούς. Ούτε καν οι ακτιβιστές του κλίματος δεν μπορούσαν να προβλέψουν τον Δεκέμβριο, όταν η Κίνα προειδοποίησε για πρώτη φορά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για το SARS-CoV-2, ότι ο παγκόσμιος καταναλωτισμός θα μπορούσε να συνθλιβεί από τους τροχούς της δικής του βιομηχανίας … τόσο ξαφνικά. Κι όμως αυτό συνέβη.
Όσο η πανδημία εξελίσσεται, προκύπτει μια πιο αισιόδοξη εικόνα σε σύγκριση με τα «τρομοκρατικά» στατιστικά που δημοσιεύονταν στην αρχή τα οποία οδήγησαν πολλές χώρες σε lockdown. Σύμφωνα με τους επιδημιολόγους, τόσο στην Ελλάδα (Σ. Τσιόδρας) όσο και στο εξωτερικό, σχεδόν όλοι όσοι μολύνονται έχουν ήπια ή καθόλου συμπτώματα. Να σημειωθεί επίσης ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι ο κορονοϊός Sars-Cov-2 που προκαλεί τη νόσο Covid-19, είναι πολύ λιγότερο θανατηφόρος για νέους και παιδιά σε σχέση με τη γρίπη. Μέχρι τις 10 Μαΐου 2020 στην Ελλάδα, είχαμε 2.710 κρούσματα ενώ σύμφωνα με κάποια μαθηματικά μοντέλα τα συνολικά πραγματικά – μη ανιχνεύσιμα κρούσματα μπορεί να υπερβαίνουν από 25.000 έως και τις 100.000 μέχρι σήμερα.
Να σημειωθεί επίσης ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι ο κορονοϊός (Covid-19) είναι πολύ λιγότερο θανατηφόρος από ό,τι αρχικά είχε υπολογισθεί, καθώς πλέον λαμβάνεται υπόψη ο μεγάλος αριθμός μη διαγνωσμένων κρουσμάτων, με αποτέλεσμα η νόσος να έχει θνητότητα συγκρίσιμη μιας σοβαρής εποχικής γρίπης. Για νέους και παιδιά ο κορονοϊός είναι λιγότερο θανατηφόρος από τη γρίπη. Για όσους πιθανόν δεν το γνωρίζουν την περίοδο 2017-2018 οι νεκροί στις ΗΠΑ από τη γρίπη έφθασαν τις 61.099 και στην Ιταλία ξεπέρασαν τις 26.000. Εκτός των άλλων, υπάρχει οδηγία όταν ένας ασθενής που διαγνωσθεί με τον ιό αλλά έχει και ένα άλλο υποκείμενο νόσημα, αποβιώσει, ως αίτιο θανάτου να αναγράφεται «επιπλοκές της νόσου Covid-19».
Σίγουρα, τα συμφέροντα πίσω από ένα εμβόλιο κατά του κορονοϊού είναι τεράστια και θα κάνουν τα πάντα προκειμένου να πειστούν όλοι ότι αυτό είναι απαραίτητο. Αλλά αυτό το θέμα θα το αναλύσουμε άλλη στιγμή.
Ο κόσμος αλλάζει γρηγορότερα από ποτέ. Τα lockdown και η κοινωνική απόσταση θα αλλάξουν βαθιά την κοινωνία. Το Social Distancing θα καταστρέψει τα νυχτερινά κέντρα, τα εστιατόρια, ακόμη και τα μικρά μπαράκια. Οι αγρότες καταρρέουν και αυτό έρχεται σε συμφωνία με τις προβλέψεις ειδικότερων εμού ότι οι τιμές θα αυξηθούν λόγω ελλείψεων και όχι εξαιτίας κερδοσκοπικής ζήτησης.
Στις ΗΠΑ έχουμε προεδρικές εκλογές το φθινόπωρο. Εκεί ο πόλεμος είναι αδυσώπητος. Η πολιτική έχει γίνει παντοδύναμη σε αυτούς που θέλουν αλλαγή προέδρου στις επόμενες εκλογές. Ο αριθμός των νεκρών είναι μόνο ένα μικρό μέρος των προβλέψεών τους και υποστηρίζουν ότι οι Αμερικανοί πρέπει να μείνουν κλειδωμένοι μέχρι τις εκλογές για να τους δώσουν χρόνο να νικήσουν τον Τραμπ. Από την άλλη ο Τραμπ, που θέλει πάση θυσία να πάρει μπρος η οικονομία. Τι να πεις και γι’ αυτόν.
Επιπτώσεις
Η αλλαγή στον τρόπο ή τον τόπο εργασίας ενός επαγγελματία μπορεί να αποτελέσει την καταστροφή ενός συνεργάτη του ή την επιχειρηματική ευκαιρία για κάποιον άλλο.
Η καταστροφή του τουρισμού, των εκθέσεων και συνεδρίων, των επαγγελματικών ταξιδιών είναι τα πρώτα που έρχονται στο μυαλό του καθενός.
Το αισιόδοξο σενάριο είναι ότι αυτό θα είναι ένα εφάπαξ γεγονός από το οποίο θα ανακάμψουμε, έχοντας μάθει τουλάχιστον δύο μαθήματα. Πρώτον, δεν πρέπει να εξαρτόμαστε από μη ανθεκτικές, μεγάλες αλυσίδες εφοδιασμού. Πρέπει να επενδύσουμε σε πλεονάζουσα χωρητικότητα, σε άτομα και εξοπλισμό, για να αντιμετωπίσουμε τέτοια γεγονότα, τα οποία είναι αδύνατο αλλά όχι απαραίτητα απίθανο να συμβούν.
Και δεύτερον μπορεί να μάθουμε ότι είναι περιττό για τους εργαζόμενους στις πόλεις να περνούν μία ή δύο δυσάρεστες ώρες κάθε μέρα μετακινούμενοι από το σπίτι στο γραφείο.
Στην πραγματικότητα, εργάζομαι ήδη από το σπίτι.
Η πανδημία έχει οδηγήσει σε αυτό που είναι στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο πείραμα που έχει διεξαχθεί ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία. Τη δουλειά από το σπίτι. Το κάνω όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια.
Αχ, γραφείο στο σπίτι. Θα έπρεπε να το είχαμε δει ότι έρχεται και εδώ. Εμπρός λοιπόν χαρείτε με τις ευκολίες που προσφέρει η τηλεδιάσκεψη. Ήδη πολλές εταιρίες «μεταφέρουν» τα «κεντρικά τους γραφεία» στο cloud.
Πιστεύω ότι η πανδημία COVID-19 θα ενθαρρύνει επιχειρηματίες, επενδυτές και υπαλλήλους του τεχνολογικού τομέα να εξετάσουν ευκαιρίες εκτός των τεχνολογικών κόμβων (tech hubs). Άτομα που έχουν σκεφτεί μια μετακίνηση, να αξιοποιήσουν την εμπειρογνωμοσύνη στον τομέα τους ή για αλλαγή τρόπου ζωής, ή να είναι κοντά σε οικογένεια και φίλους, μπορούν να επιλέξουν τώρα να μετακομίσουν σε άλλες περιοχές ή χώρες.
Βέβαια ορισμένοι οργανισμοί μπορεί να προσπαθήσουν να «προστατεύσουν» τους υπαλλήλους τους από το να υποχρεωθούν να εργαστούν από το σπίτι τους.
Το ερώτημα: Λοιπόν, ας πούμε ότι τα έχετε όλα τακτοποιήσει και τελικά είστε άνετοι με το φορητό υπολογιστή στην αγκαλιά σας – τι θα κάνουμε με όλους αυτούς τους ελεύθερους χώρους γραφείων και τους εργαζόμενους με χαμηλό εισόδημα που τους καθαρίζουν;
Ποιος θα ωφεληθεί περισσότερο; Οι εργαζόμενοι στην πόλη, απαλλαγμένοι από το άγχος αλλά και το κόστος των μετακινήσεων, ή οι εργοδότες μας, που απαλλάχτηκαν από τεράστια γενικά έξοδα;
Είναι σίγουρο ότι η μείωση στους χώρους γραφείων λόγω της τηλεργασίας θα επιφέρει πλήγμα στους κατασκευαστές και τις εταιρίες διαχείρισης ακινήτων.
Ποιος θα ωφεληθεί όταν εξαφανιστούν τα όρια σπιτιού / γραφείου μας; Η δουλειά μας δεν ολοκληρώθηκε ποτέ… γιατί το WiFi μόλις αποσυνδέθηκε; Ωχ, μπορείτε να δοκιμάσετε ξανά αργότερα, όταν κοιμηθούν τα παιδιά και έχω καλύτερο wi-fi.
Φαντάζομαι ότι η πανδημία θα επιταχύνει την ανάπτυξη της υποδομής που απαιτείται για την υποστήριξη του διαδικτυακού μας έργου. Δεν ξέρω αν αυτό συμβεί άμεσα στην Ελλάδα, καθώς τα δίκτυα 5G θεωρούνται από κάποιους ότι τους κάνουν πειραματόζωα (βλέπε Καλαμάτα) αλλά στο εξωτερικό αναπτύσσονται με ιλιγγιώδης ρυθμούς.
Ανησυχώ όμως ότι σε έναν μετα-πανδημικό κόσμο, οι εταιρείες μπορεί να κάνουν λιγότερη χρήση της ανθρώπινης εργασίας, αντικαθιστώντας τους εργαζόμενους με ρομποτική και ΑΙ (Artificial Intelligence – τεχνητή νοημοσύνη) καθώς οι υπολογιστές και τα ρομπότ δεν αρρωσταίνουν.
Ήδη στην Κίνα γίνονται μεγάλης κλίμακας «πειράματα» με χρήση ΑΙ (μέσω apps – εφαρμογών κινητής τηλεφωνίας και όχι μόνο). Τράπεζες εγκρίνουν Online δάνεια σε πελάτες τους, λαμβάνοντας υπόψιν 5.000 παράγοντες (από 10-12 στο παρελθόν) που επηρεάζουν το προφίλ του δανειολήπτη. Ένα από τα πιο περίεργα κριτήρια, το πόσο συχνά ξεμένει από μπαταρία το κινητό του υποψήφιου δανειολήπτη, καθώς αυτό δείχνει ότι δεν είναι υπεύθυνος και άρα πιθανόν να μην αποπληρώσει έγκαιρα το δάνειο του. Σε άλλο άρθρο θα αναλύσω περεταίρω τι έρχεται από την ανάπτυξη του AI σε όλο τον κόσμο.
Τουρισμός
Η τουριστική βιομηχανία είναι νεκρή για φέτος. Τα ισπανικά ξενοδοχεία αμφισβητούν ήδη ότι οι τουρίστες θα επιστρέψουν ποτέ. Τα συνέδρια είναι επίσης νεκρά για φέτος. Πολύ δύσκολα τα πράγματα και για όσους ασχολούνται με γάμο-βάπτιση (οργάνωση εκδηλώσεων, φωτογραφία κλπ.) Στην Ελλάδα, η οποία τα πήγε μέχρι στιγμής εξαιρετικά στη διαχείριση της πανδημίας του κορονοϊου, οι κυβερνητικές προβλέψεις κάνουν λόγο για πτώση 50% στα τουριστικά έσοδα το 2020 (αισιόδοξο σενάριο) και ύφεση έως 8%. Ισπανία, Γερμανία, Ιταλία, όπως και η Ελλάδα έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στον εσωτερικό τουρισμό, ώστε να υπάρξουν έσοδα φέτος. Στις άλλες χώρες όμως η σχέση εσωτερικού και εξωτερικού (αλλοδαπού) τουρισμού κυμαίνεται από περίπου 40% προς 60% . Στην Ελλάδα ο εσωτερικός τουρισμός δηλαδή οι Έλληνες που διαμένουν μόνιμα στην Ελλάδα και πάνε διακοπές δεν ξεπερνούν το 15%. Στο ποσοστό περιλαμβάνεται μέρος των Ελλήνων που εργάζονται στο εξωτερικό αλλά επιστρέφουν κατά τακτά χρονικά διαστήματα στην Ελλάδα. Στην Ιταλία φέτος θα δοθεί αναγκαστικά βάρος στον εσωτερικό τουρισμό, παρέχοντας κουπόνια (από 350 – 500 ευρώ) στις οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες, ώστε να πάνε έστω και ολιγοήμερες διακοπές εντός χώρας.
Από τη άλλη, τις τελευταίες ημέρες δείχνει κάτι να αλλάζει στη στάση της Γερμανίας για ταξίδια εκτός των συνόρων της, με πιθανούς κερδισμένους την Ελλάδα, την Αυστρία και την Κροατία. Στην Ελλάδα θα ανακοινωθεί προσεχώς λεπτομερές σχέδιο για τον τουρισμό που θα προβλέπει τη χρήση μάσκας στις μετακινήσεις, τήρηση αποστάσεων, υγειονομικό διαβατήριο, ηλεκτρονικό check-in, συνεργασία με γιατρό στα ξενοδοχεία και εκπαίδευση εργαζομένων. Όμως τα πρόσθετα μέτρα ασφαλείας και οι μειωμένες πληρότητες θα δημιουργήσουν επιπλέον κόστος για τους ξενοδόχους με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε αύξηση τιμών για φέτος ώστε να είναι οικονομικά βιώσιμη η λειτουργία των μονάδων.
Πτήσεις – Μείωση επαγγελματικών ταξιδιών λόγω υιοθέτησης νέων τεχνολογιών όπως zoom.
Οι κυβερνήσεις θα διαθέσουν περισσότερα από 85 δισ. δολάρια για να στηρίξουν τις αεροπορικές εταιρείες μετά την πανδημία του κορονοϊού η οποία έχει εξαλείψει τη ζήτηση για ταξίδια και έχει καθηλώσει στόλους αεροσκαφών. Αλλά μετά τις περικοπές των θέσεων εργασίας – 20.000 ανακοινώθηκαν στην Ευρώπη πριν 2 εβδομάδες – διεξάγεται μια συζήτηση σχετικά με το εάν αυτή η βοήθεια θα κάνει περισσότερα από απλώς να καθυστερήσει το αναπόφευκτο. Οι επικεφαλής των αεροπορικών εταιριών αναμένουν το 2022 ή το 2023 να ανακάμψουν από τον κορονοϊό.
Από όσο θυμόμαστε οι περισσότεροι από εμάς, τα αεροπορικά ταξίδια δεν ήταν πολύ διασκεδαστικά. Καθώς όμως οι αεροπορικές εταιρείες αναγκάζονται σε μέτρα για τον κορονοϊό, με νέα σημεία ελέγχου θερμοκρασίας, ουρές ατόμων που θα τηρούν αποστάσεις μεταξύ τους, με επιβάτες και εργαζόμενους που θα φορούν γάντια και μάσκες και απολυμαντικά παντού, τα ταξίδια θα είναι πλέον τόσο διασκεδαστικά όσο μια επίσκεψη σε νοσοκομείο.
Στην Ελλάδα προτείνεται να υπάρχουν πλήρης από επιβάτες πτήσεις, χωρίς φαγητό για διάρκεια μικρότερη των 4 ωρών, επιβατών με υγειονομικό πιστοποιητικό για κορονοϊό και χωρίς έλεγχο κατά την αναχώρηση ώστε να μην δημιουργούνται ουρές.
Γνωρίζω άτομο που δουλεύει σε εταιρία Venture Capital που ταξιδεύει για δουλειά κάνοντας περισσότερα από 200.000 μίλια ετησίως. Όταν ομαλοποιηθεί η κατάσταση με τον ιό θα μειώσει τα ταξίδια του; Δεν ξέρω, αλλά σίγουρα πιστεύω ότι θα παραμείνει μια αλλαγή συμπεριφοράς. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι θα έχουμε εταιρικά ταξίδια καθώς τίποτα δεν είναι καλύτερο από μια προσωπική συνάντηση με έναν πελάτη ή έναν υποψήφιο για πρόσληψη. Αλλά για συσκέψεις ρουτίνας, νομίζω ότι θα δούμε πολύ περισσότερα βίντεο. Πιστεύω επίσης ότι το Zoom έχει καταφέρει να περάσει από τον «εταιρικό» πελάτη στον «καταναλωτή», καθώς πολλά άτομα από το περιβάλλον μου, ηλικίας 10 ετών και άνω γνωρίζουν πώς να το χρησιμοποιήσουν. Ακόμη, η ματαίωση συνεδρίων θα επιφέρει μείωση στις πληρότητες των αεροσκαφών.
Δημόσιο
Αυτή τη στιγμή, ο ιός μοιάζει με επιταχυντή της ψηφιακής αλλαγής που ήταν ήδη σε εξέλιξη… η έκπληξη ήταν να δούμε ξαφνικά να εκμηδενίζεται η αντίσταση σε αυτήν την ψηφιακή αλλαγή. Αυτό που αντιστάθηκαν οι οργανώσεις για μια δεκαετία είναι πλέον βασικό στοιχείο της επιβίωσης και της καινοτομίας. Τις τελευταίες ημέρες στο ελληνικό δημόσιο έγιναν όσα δεν έχουν γίνει τα τελευταία 10 χρόνια. Θα μπορούσαμε να φτάσουμε σε μια κατάσταση σχεδόν καθολικής διαδικτυακής πρόσβασης στο σπίτι. Πλέον, κάθε υπηρεσία του Δημοσίου που ψηφιοποιείται παρέχεται αποκλειστικά μέσω του gov.gr.
Ανάγκα και θεοί πείθονται. Ένα από τα πρώτα πράγματα έγινε αναγκαστικά ώστε περιοριστεί η κίνηση των ανθρώπων εκτός σπιτιού ήταν το να καταστεί δυνατό να λαμβάνουν τις ιατρικές συνταγές, στο τηλέφωνό τους. Αυτό από μόνο του απέτρεψε 25.000 Έλληνες από το να επισκέπτονται τον γιατρό τους, σε διάστημα 20 ημερών. Επίσης, έγγραφα που μέχρι πρόσφατα απαιτούσαν την επίσκεψη σε κυβερνητικά γραφεία και ενασχόληση με την δαιδαλώδη γραφειοκρατία, διατέθηκαν μέσω Internet, μειώνοντας κατά χιλιάδες τις καθημερινές διαδρομές.
Virtual εκπαίδευση
Η αλλαγή που βλέπουμε τώρα στην εκπαίδευση δεν είναι κάτι που είναι πιθανό να επανέλθει στο «φυσιολογικό» το φθινόπωρο. Αν και οι εκπαιδευτικοί θα αποτελούν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι στην εκπαιδευτική διαδικασία, θα πρέπει να υπάρχει συνεχής ευελιξία όταν πρόκειται για πράγματα όπως η παράδοση εργασιών, τα τεστ και η βαθμολόγηση. Ειδικά στα ιδιωτικά σχολεία, περιμένω ότι θα δούμε μια αύξηση σε συνδυασμένα μαθησιακά περιβάλλοντα που περιλαμβάνουν μάθηση τόσο στη φυσική ρύθμιση της τάξης όσο και στο διαδίκτυο. Αυτήν τη στιγμή, οι εκπαιδευτικοί βασίζονται στο Zoom και το Slack για να διδάξουν και να αλληλεπιδράσουν με τους μαθητές.
Όμως, στην πραγματικότητα, κανένα εργαλείο ή πλατφόρμα ed-tech δεν μπορεί ή πρέπει να αναπαράγει την σχολική τάξη. Ο ρόλος της τεχνολογίας είναι να δημιουργήσει νέες εμπειρίες συνολικά. Όταν τα πράγματα επανέλθουν στο φυσιολογικό, η χρήση Zoom και Slack θα μειωθεί.
Υπηρεσίες Υγείας
Η υιοθέτηση ψηφιακών εργαλείων υγείας – από υπηρεσίες αξιολόγησης έως την τηλεϊατρική – επιταχύνθηκε ραγδαία, με οργανισμούς υγειονομικής περίθαλψης σε όλο τον κόσμο να αναζητούν ψηφιακές λύσεις για να υποστηρίξουν τις προσπάθειές τους κατά της πανδημίας.
Logistics
Βραχυπρόθεσμα, οι εταιρείες ανησυχούν για τις ελλείψεις κρίσιμων αγαθών σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού και ορισμένες αναζητούν εναλλακτικές πηγές πιο κοντά στο σπίτι. Ο τρέχων τρόπος κατασκευής προϊόντων σε κεντρικά εργοστάσια με χαμηλό κόστος εργασίας στα πέρατα του κόσμου δεν μπορεί να αντέξει μελλοντικές κρίσεις όπως η πανδημία του κορονοϊού. Μακροπρόθεσμα, μόλις βγούμε από την τρέχουσα κρίση, αναμένουμε από τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις να επικεντρωθούν στην καλύτερη ποσοτικοποίηση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν και στην ενσωμάτωση πιθανών ζημιών σε επιχειρηματικές κινήσεις. Αυτές οι επιχειρήσεις θα μοντελοποιήσουν το μέγεθος και τον αντίκτυπο διαφόρων σεναρίων-σοκ για να καθορίσουν τις ενέργειες που πρέπει να λάβουν για την ανοικοδόμηση των αλυσίδων εφοδιασμού τους και ταυτόχρονα να δημιουργήσουν ανθεκτικότητα για το μέλλον. Αυτές οι ενέργειες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την προσέγγιση των προμηθευτών στο σπίτι, αλλά θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνουν μια σειρά από άλλες επενδύσεις ανθεκτικότητας.
Εστιατόρια
Τα εστιατόρια ενδέχεται να συνδεθούν μόνιμα με πλατφόρμες υπηρεσιών delivery ή να επεκτείνουν την εμβέλειά τους μέσω κουζίνας φάντασμα (ghost kitchen).
Αυτή η κρίση θα αναγκάσει τις μικρές επιχειρήσεις- εστιατόρια που βασίστηκαν ιστορικά στην κατανάλωση μέσα στο μαγαζί ως κύρια πηγή εισοδήματος να αναπτύξουν εναλλακτικές ροές εσόδων, ώστε να μπορούν να αντέξουν το επόμενο μεγάλο γεγονός. Για παράδειγμα, πολλά εστιατόρια ενδέχεται να συνδεθούν μόνιμα με πλατφόρμες υπηρεσιών παράδοσης (delivery) ή να επεκτείνουν τη γεωγραφική τους εμβέλεια μέσω κουζινών φαντασμάτων αλλά και περισσότερες μπουτίκ ρούχων θα αναπτύξουν μια διαδικτυακή παρουσία που θα φτάνει πέρα από τις τοπικές γειτονιές τους.
Η κουζίνα-φάντασμα είναι μια επαγγελματική εγκατάσταση προετοιμασίας και μαγειρικής για την προετοιμασία γευμάτων μόνο για παράδοση. Μια κουζίνα-φάντασμα περιέχει τον εξοπλισμό και τις εγκαταστάσεις της κουζίνας που απαιτούνται για την προετοιμασία γευμάτων εστιατορίου, αλλά δεν έχει τραπεζαρία για πελάτες. Τα εστιατόρια που χρησιμοποιούν κουζίνες-φάντασμα ενδέχεται να έχουν διαφορετική φυσική τοποθεσία για τους πελάτες, ή μπορεί να είναι ένα εστιατόριο-φάντασμα μόνο για παράδοση.
Μια κουζίνα-φάντασμα διαφέρει από ένα εστιατόριο-φάντασμα στο ότι η κουζίνα δεν φέρει απαραίτητα την επωνυμία του εστιατορίου και μπορεί να περιέχει χώρο και εγκαταστάσεις για περισσότερες από μία επωνυμίες εστιατορίων.
Τα Εικονικά Εστιατόρια ή αλλιώς και κουζίνες φάντασμα προσφέρουν χώρους με πολλαπλές κουζίνες, όπου τα γεύματα προετοιμάζονται αυστηρά για παράδοση ή παραλαβή. Λειτουργούν, δηλαδή, ως κέντρα για online παραγγελίες και παραγγελίες τροφοδοσίας (catering), παρακάμπτοντας την ανάγκη για δαπανηρές οικοδομές, πλήρη, ενημερωμένη εγκατάσταση, σε τοποθεσίες υψηλής ποιότητας. Υπήρχαν φήμες ότι το παρακλάδι του κολοσσού UBER, η UberEats θα ερχόταν στην Ελλάδα (αν και η αγορά μας θεωρείται μικρή) ενώ η φινλανδική εταιρεία διανομής γευμάτων Wolt δραστηριοποιείται ήδη στην χώρα μας.
Γυμναστήρια
Επίσης δεν είναι λίγοι αυτοί που σκέφτονται να μην ανανεώσουν τις συνδρομές τους σε γυμναστήρια (γνωρίζω άτομο στην Αθήνα που είχε 3 συνδρομές σε γυμναστήρια επειδή πλήρωνε λίγο) και να συνεχίσουν τη γυμναστική στο σπίτι. Η πανδημία Covid-19 ανάγκασε μεγάλες αλυσίδες γυμναστηρίων να δημιουργήσουν ψηφιακά προγράμματα ασκήσεων στο σπίτι (digital fitness – workout programs), που έχουν εξελιχθεί από τα προϊστορικά βίντεο με τη Τζέιν Φόντα. Μήπως όμως αυτή η ενέργεια καταλήξει να γίνει η ολοκληρωτική καταστροφή πολλών γυμναστηρίων καθώς είτε λόγω φόβου είτε λόγω κόστους ο αθλούμενος παραμείνει στο σπίτι και καταλήξει να χρησιμοποιεί τα πιο οικονομικά digital μαθήματα ή ακόμη και δωρεάν μέσω Instagram; Θα είναι οικονομικά συμφέρουσα η λειτουργία ενός γυμναστηρίου με τους θαμώνες σε απόσταση 1,5-2 μέτρων ή σε μια συστοιχία 10 διαδρόμων γυμναστικής οι 7 να είναι κενοί;
Πόσο θ’ αλλάξει η ζωή μας;
Για πολλούς ανθρώπους στον πλανήτη και με το φόβο ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας δεν θα αλλάξουν και πολλά πριν βγει ένα εμβόλιο. Πολλοί δεν θα μπουν σε ένα κατάστημα χωρίς μάσκα, δεν θα καθίσουν σε πολυσύχναστο κινηματογράφο, θέατρο ή εστιατόριο ή θα αποφύγουν να πετάξουν με αεροπλάνο. Πριν υπάρξει εμβόλιο, ίσως να μην πάνε σε γυμναστήριο, στην παραλία ή σε εμπορικό κέντρο. Πόσοι από αυτούς τους χώρους ψυχαγωγίας ή εταιρίες θα εξαφανιστούν μόνιμα ή θα εξαγοραστούν από τους ανταγωνιστές είναι άγνωστο.
Εάν πολλοί εργάζονται από το σπίτι τώρα, μπορεί αρκετοί απ’ αυτούς να εξακολουθήσουν να εργάζονται από το σπίτι έξι μήνες ή ένα χρόνο από σήμερα. Επιπλέον, ο εργοδότης τους μπορεί τελικά να αποφασίσει ότι η επιχείρηση μπορεί να μισθώσει το μισό χώρο που αυτή τη στιγμή χρησιμοποιεί και να τους υποχρεώσει να εργαστούν μόνιμα από το σπίτι.
Εκτός από τις ΗΠΑ, κάποιοι κάνουν λόγο για εκλογές και στην Ελλάδα το Φθινόπωρο. Τον Μάρτιο, ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα περάσουμε από εκλογές στις ΗΠΑ χωρίς δημόσιες συγκεντρώσεις. Τώρα αυτό φαίνεται πολύ πιθανό. Άρα θα έχουμε μαζικές αλλαγές σε στρατηγικές πολιτικού μάρκετινγκ.
Όλα τα ανωτέρω φαίνονται ανατριχιαστικά, μοναχικά και, κατά κάποιο τρόπο, «εξωπραγματικά», επειδή οι ανθρώπινες εμπειρίες μας συμβαίνουν συχνά παρουσία άλλων, σε δημόσιους χώρους. Λιγότερες δημόσιες εμπειρίες και λιγότεροι προσβάσιμοι δημόσιοι χώροι μπορεί να μας αφήσουν την αίσθηση ότι έχουμε χάσει μόνιμα ένα χρόνο (ή περισσότερα) από τη ζωή μας. Απλώς δεν είναι το ίδιο να παρακολουθείς μια ταινία μόνος ή να τρως φαγητό από ένα πλαστικό πακέτο, ανεξάρτητα από το πόσο εξελιγμένο είναι το φαγητό του εστιατορίου. Θέλουμε την πραγματική εμπειρία.
Ακόμα και αφού βρεθεί ένα εμβόλιο, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι θα ξαναγυρίσουμε στην παλιά μας ζωή. Η αίσθηση του «τόπου» και της παρουσίας μας μπορεί να αλλάξει μόνιμα. Όταν δεν πηγαίνετε σε ένα γραφείο, όταν οι χώροι λιανικής των πόλεων μας (καταστήματα, μπαρ, εστιατόρια, γυμναστήρια) κάθονται άδειοι και όταν τα θέατρα είναι κλειστά, οι ζωές μας θα μπορούσαν να γίνουν πιο μοναχικές, η σύνδεσή μας με τους άλλους πιο αδύναμη. Χάνουμε τις απλές αλληλεπιδράσεις και τις τυχαίες συναντήσεις που επεκτείνουν τον κύκλο των φίλων και των γνωστών μας. Μπορούμε να σχεδιάσουμε μια συνάντηση Zoom με φίλους που γνωρίζουμε καλά. Δεν θα μπορούμε όμως να συναντήσουμε έναν φίλο σε ένα εστιατόριο ή σε ένα εμπορικό κέντρο που έχει κλείσει.
Όλα τα μάτια πρέπει να παραμένουν στραμμένα στη Γουχάν αλλά και στη Νότια Κορέα.
Καθώς η Γουχάν της Κίνας έχει ξεκινήσει να επαναλειτουργεί μετά από περισσότερες από 10 εβδομάδες και να αναρρώνει από μια σημαντική αναγκαστική οικονομική κατάρρευση, η ανάκαμψη πρέπει να παρακολουθείται πολύ προσεκτικά παγκοσμίως. Οι απόψεις των πολιτικών σχετικά με το άνοιγμα ή τον περιορισμό όλων των δραστηριοτήτων είναι απλώς απόψεις. Χρειαζόμαστε αποδείξεις για να προχωρήσουμε, όχι μόνο υποδείξεις από το CDC, το NIH, ή τον ΠΟΥ. Δεν έχουν σημασία για τα οικονομικά δεινά που έχουν υποστεί οι άνθρωποι ή τον κίνδυνο έλλειψης τροφίμων και λιμοκτονίας που θα σκοτώσουν πολύ περισσότερους από ότι ο ίδιος ιός, όπως προειδοποίησε ο ΟΗΕ.
Κρούσματα COVID-19 στην Κίνα
Κρούσματα COVID-19 στη Νότια Κορέα
Θα υπάρξουν πολύτιμα μαθήματα σχετικά με το πώς οι πληθυσμοί ανταποκρίνονται σε αυτήν την αντίδραση ενός τόσο συγκλονιστικού οικονομικού μεγέθους που δεν έχει συμβεί ποτέ ξανά στην ανθρώπινη κοινωνία. Στη Γουχάν, η ασθένεια και ο θάνατος έχουν αγγίξει εκατοντάδες χιλιάδες ζωές. Το κλείδωμα έχει υπερβάλει το γεγονός, αποτυπώνοντας στο μυαλό τους ένα ψυχικό τραύμα που θα μπορούσε να παραμείνει για δεκαετίες. Οι επιχειρήσεις, ακόμη και εκείνες που έχουν ανοίξει ξανά, αντιμετωπίζουν μια πολύ δύσκολη πορεία και πολλά εστιατόρια έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι δεν επιστρέφουν καθώς προτιμούν την ασφάλεια των σπιτιών τους. Η οικονομική επιβράδυνση είναι πιθανό να συνεχιστεί τουλάχιστον έως το 2022. Το ίδιο και στα ξενοδοχεία σε άλλες πόλεις της Κίνας που εμφανίζουν πληρότητες έως 25%.
Στη Δύση, έχουμε απαιτήσεις προς την Apple και άλλες εταιρείες να επιτρέψουν την παρακολούθηση των πολιτών. Η Γαλλία, ειδικά, χρησιμοποιεί αυτόν τον ιό για να καταπολεμήσει την εξέγερση του Κίτρινων γιλέκων, προσποιούμενη ότι πρόκειται για την υγεία όταν πρόκειται για καταστολή των ανθρώπων.
Καθώς η επιδημία είχε επιδεινωθεί, κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο θέσπισαν ποικίλους αυταρχικούς περιορισμούς στα κινήματα των πολιτών τους και οι διάφοροι οργανισμοί υγείας υποστήριξαν το κλείσιμο της παγκόσμιας οικονομίας χωρίς καμία απολύτως σημασία για τη μακροπρόθεσμη ζημιά στον ίδιο τον πολιτισμό. Αυτό προκάλεσε βαθιά ανησυχία μόνο όταν άνθρωποι όπως ο Μπιλ Γκέιτς εμφανίστηκαν σε τηλεοπτικές εκπομπές σε όλο τον κόσμο υποστηρίζοντας ότι όλοι πρέπει να παραμείνουμε κλειδωμένοι στα σπίτια μας μέχρι να βρει ένα εμβόλιο που θα σώσει τον κόσμο. Ωστόσο, το ίδιο το CDC στις ΗΠΑ, παραδέχεται ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά μόνο έως 60% – όχι 100%. https://www.cdc.gov/flu/vaccines-work/effectiveness-studies.htm
Αποτελεσματικότητα εμβολίων γρίπης (2009-2020)
Μεγάλο μέρος του πληθυσμού στη Γουχάν τρομοκρατήθηκε από τα παγκόσμια ΜΜΕ. Σύμφωνα με πληροφορίες, πολλοί πολίτες δεν εμπιστεύονται πλέον την ελεύθερη κυκλοφορία στην κοινωνία. Ενώ η ευρύτερη προσπάθεια των Κινέζων αξιωματούχων ήταν να διαβεβαιώσει το κοινό ότι η ζωή μπορεί να επιστρέψει στο κανονικό και ότι οι αρχές έχουν νικήσει τον ιό, εξακολουθεί και παραμένει η αμφιβολία Η ψυχολογική ζημιά στους ανθρώπους μπορεί να είναι πολύ χειρότερη από ό, τι φαντάζεται κανείς.
Κατά συνέπεια, η επαναλειτουργία της Γουχάν είχε στόχο να στείλει ένα μήνυμα ότι η οικονομία της Κίνας επιστρέφει και ότι η εργασία μπορεί να συνεχιστεί. Ωστόσο, παρά τις κυβερνητικές προσπάθειες, οι άνθρωποι παρέμειναν πολύ προσεκτικοί. Στη Δύση, πολλοί άνθρωποι θα συνεχίσουν να κρατούν αποστάσεις. Ακόμη και εδώ στην Ελλάδα, πολλά καταστήματα, από φούρνους μέχρι κομμωτήρια και παραλίες (προς θεού!!!) διαθέτουν σήμερα πλεξιγκλάς. Θα παραμείνουν για να μας υπενθυμίσουν ότι δεν είναι ασφαλές να πλησιάζουμε ξανά τους άλλους.
Όλοι λαχταρούμε την επιστροφή στην κανονικότητα και στην πληρότητα των κοινωνικών μας εμπειριών. Ωστόσο, απλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι πότε και πώς θα ξαναρχίσουμε τη ζωή μας όπως ήταν πριν από την πανδημία. Για να μειώσουμε το άγχος για το άγνωστο, είναι καλύτερο να επικεντρωθούμε στο να ζούμε τις ζωές μας, προς το παρόν περιορισμένες, παραγωγικές και ευτυχισμένες. Ποια άλλη επιλογή έχουμε;
* Ο Γιώργος Τζινάκος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα marketing – πωλήσεων και επικοινωνίας.
