Τα πάντα για τις συντάξεις χηρείας, μέσα από 15 ερωτήσεις και απαντήσεις από τον ΕΦΚΑ.
1. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης λόγω θανάτου;
Α) Σύνταξη λόγω θανάτου συνταξιούχου ή ασφαλισμένου (ο οποίος έχει πραγματοποιήσει το χρόνο ασφάλισης που απαιτείται για τη συνταξιοδότησή του εξ’ ιδίου δικαιώματος ή ανικανότητας) καταβάλλεται πλέον σε αυτούς τους δικαιούχους επιζώντες συζύγους/ετέρους μέρη του συμφώνου συμβίωσης και διαζευγμένους ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Η διάταξη αυτή καθορίζει πλέον τα τρία (3) έτη ελάχιστης διάρκειας γάμου/συμφώνου συμβίωσης από τη σύναψή τους μέχρι την ημερομηνία θανάτου, ως προϋπόθεση για την αναγνώριση δικαιώματος συνταξιοδότησης σε επιζώντα σύζυγο ή στο έτερο μέρος του συμφώνου συμβίωσης.
Η εν λόγω προϋπόθεση εξακολουθεί να μην ελέγχεται στις ακόλουθες περιπτώσεις (βλ. εγκ. 6/2018, σελ. 6):
i. Ο θάνατος οφείλεται σε ατύχημα που προήλθε πρόδηλα και αναμφισβήτητα εξαιτίας της υπηρεσίας (κατά τις διατάξεις που ισχύουν για τους ασφαλισμένους στους τ. φορείς κοινωνικής ασφάλισης που εντάχθηκαν στον Ε.Φ.Κ.Α., πρόκειται για τις περιπτώσεις ατυχήματος που χαρακτηρίζεται εργατικό) ή σε ανθρωποκτονία.
ii. Κατά τη διάρκεια του γάμου γεννήθηκε ή με το γάμο νομιμοποιήθηκε, αναγνωρίστηκε ή υιοθετήθηκε τέκνο. Σύμφωνα με το όλο πνεύμα των διατάξεων του άρθρου 1463 του Α.Κ. και επ., πλήρης εξομοίωση του γεννημένου χωρίς γάμο τέκνου με τέκνο γεννημένο σε γάμο επιτυγχάνεται όταν παράλληλα με την αναγνώριση (εκούσια ή δικαστική) συναφθεί και γάμος των γονέων.
iii. Η χήρα κατά το χρόνο του θανάτου τελούσε σε κατάσταση εγκυμοσύνης, η οποία δεν διεκόπη και γεννήθηκε ζων τέκνο.
iv. Συντρέχει η περίπτωση ανασύστασης προϋπάρξαντος γάμου. Ο αρχικός και ο εξ’ ανασυστάσεως γάμος, κατά τη διάρκεια του οποίου απεβίωσε ο σύζυγος, πρέπει να έχουν διαρκέσει συνολικά τουλάχιστον πέντε έτη, ο δε εξ ανασυστάσεως πρέπει να είχε διάρκεια τουλάχιστον έξι μηνών. Εξυπακούεται ότι, και σε αυτή την περίπτωση, η συνολική διάρκεια του αρχικού και εξ ανασυστάσεως γάμου θα πρέπει να είναι τρία έτη.
Β) Η σύνταξη λόγω θανάτου χορηγείται σε τέκνα θανόντος ασφαλισμένου (ο οποίος έχει πραγματοποιήσει το χρόνο ασφάλισης που απαιτείται για τη συνταξιοδότησή του εξ ιδίου δικαιώματος ή ανικανότητας) ή συνταξιούχου (νόμιμα, τα νομιμοποιηθέντα, αναγνωρισθέντα, υιοθετηθέντα και όσα εξομοιώνονται με αυτά), υπό τους όρους να είναι άγαμα και να μην έχουν συμπληρώσει το 24ο έτος της ηλικίας τους
2. Ποιοι είναι οι δικαιούχοι σύνταξης λόγω θανάτου από 13.5.2016;
Τα πρόσωπα που δικαιούνται σύνταξη λόγω θανάτου ασφαλισμένου/-ης ή συνταξιούχου που απεβίωσε από 13.5.2016 και μετά είναι ο/η επιζών/-ώσα σύζυγος και το έτερο μέρος του συμφώνου συμβίωσης, τα τέκνα του θανόντος (νόμιμα, νομιμοποιηθέντα, αναγνωρισθέντα, υιοθετηθέντα και όσα εξομοιώνονται με αυτά) και ο/η διαζευγμένος/-η.
3. Πόσο χρόνο πρέπει να έχει διαρκέσει ο γάμος προκειμένου να χορηγηθεί σύνταξη λόγω θανάτου ασφαλισμένου/συνταξιούχου από 13.5.2016 και μετά;
Ο γάμος ή το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ του θανόντος ασφαλισμένου ή συνταξιούχου και του επιζώντος συζύγου/ετέρου μέρους συμφώνου συμβίωσης θα πρέπει να έχει διαρκέσει από τη σύναψή του μέχρι την ημερομηνία θανάτου τρία έτη.
Η προϋπόθεση αυτή δεν ελέγχεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) Ο θάνατος οφείλεται σε ατύχημα που προήλθε πρόδηλα και αναμφισβήτητα εξαιτίας της υπηρεσίας (κατά τις διατάξεις που ισχύουν για τους ασφαλισμένους στους τ. φορείς κοινωνικής ασφάλισης που εντάχθηκαν στον e-Ε.Φ.Κ.Α., πρόκειται για τις περιπτώσεις ατυχήματος που χαρακτηρίζεται εργατικό) ή σε ανθρωποκτονία.
β) Κατά τη διάρκεια του γάμου γεννήθηκε ή με το γάμο νομιμοποιήθηκε, αναγνωρίστηκε ή υιοθετήθηκε τέκνο.
γ) Η χήρα κατά το χρόνο του θανάτου τελούσε σε κατάσταση εγκυμοσύνης, η οποία δεν διεκόπη και γεννήθηκε ζων τέκνο.
δ) Συντρέχει η περίπτωση ανασύστασης προϋπάρξαντος γάμου. Στην περίπτωση αυτή ο αρχικός και ο εξ ανασυστάσεως γάμος, κατά τη διάρκεια του οποίου απεβίωσε ο σύζυγος, πρέπει να έχουν διαρκέσει συνολικά τουλάχιστον πέντε έτη, ο δε εξ ανασυστάσεως πρέπει να είχε διάρκεια τουλάχιστον έξι μηνών.
4. Ποια είναι τα ποσοστά των δικαιούχων σύνταξης λόγω θανάτου από 13.5.2016 και μετά;
Α) Για τον επιζώντα σύζυγο/έτερο μέρος του συμφώνου συμβίωσης το ποσοστό της σύνταξης που δικαιούται καθορίζεται πλέον στο 70% επί του ποσού της σύνταξης το οποίο δικαιούτο ή είχε χορηγηθεί σε σύζυγο που απεβίωσε.
Το ποσό της σύνταξης των ανωτέρω δικαιούχων υπολογίζεται επί του ποσού της σύνταξης που δικαιούται ή που έχει δικαιωθεί ο θανών σύζυγος και επιμερίζεται ως εξής:
α) Για τον επιζώντα σύζυγο ποσοστό 50% της σύνταξης. Εάν ο γάμος έλαβε χώρα μετά την απονομή της σύνταξης γήρατος του θανόντος, αυτή περιορίζεται ως ακολούθως:
Αν η διαφορά ηλικίας μεταξύ του αποβιώσαντος και του συζύγου του, αφαιρουμένου του διαστήματος του γάμου τους, είναι μεγαλύτερη από δέκα έτη, η σύνταξη του επιζώντος συζύγου, υφίσταται, για κάθε πλήρες έτος διαφοράς, μείωση που καθορίζεται σε:
i) 1% για τα έτη από το 10ο έως και το 20ό έτος.
ii) 2% για τα έτη από το 21ο έως και το 25ο έτος.
ii) 3% για τα έτη από το 26ο έως και το 30ό έτος.
iv) 4% για τα έτη από το 31ο έως και το 35ο έτος.
v) 5% για τα έτη από το 36ο και άνω.
Β) Τα ποσοστά των τέκνων δεν μπορεί να υπερβαίνουν το 30% της σύνταξης που δικαιούτο ή που είχε χορηγηθεί σε σύζυγο που απεβίωσε.
Γ) Μετά τη συμπλήρωση τριών (3) ετών, αν ο επιζών σύζυγος/έτερο μέρος του συμφώνου συμβίωσης/διαζευγμένος εργάζονται ή αυτοαπασχολούνται ή λαμβάνουν σύνταξη από οποιαδήποτε πηγή, χορηγείται το πενήντα τοις εκατό (50%) της σύνταξής τους λόγω θανάτου. Κριτήριο για την εφαρμογή της κατά τα ανωτέρω μείωσης τη χρονική διάρκεια της εργασίας ή αυτοαπασχόλησης. Συγκεκριμένα:
το ποσό της σύνταξης λόγω θανάτου που δικαιούται ο επιζών σύζυγος/έτερο μέρος του συμφώνου συμβίωσης/διαζευγμένος θα πρέπει να μειώνεται κατά 50% μόνο για τις συγκεκριμένες ημέρες που εργάζεται/αυτοαπασχολείται
Στην περίπτωση άσκησης ελεύθερου επαγγέλματος (υπαγωγή στην ασφάλιση βάσει των σχετικών διατάξεων του πρώην ΟΑΕΕ) ή αυτοαπασχόλησης (υπαγωγή στην ασφάλιση βάσει των σχετικών διατάξεων του πρώην ΕΤΑΑ), όπου η ασφάλιση γίνεται με βάση τον μήνα, η σύνταξη λόγω θανάτου που δικαιούται ο επιζών σύζυγος/έτερο μέρος του συμφώνου συμβίωσης/διαζευγμένος θα μειώνεται κατά 50% για το σύνολο του μήνα που ασκείται επαγγελματική δραστηριότητα.
5. Είμαι διαζευγμένη και έχω εισόδημα από συντάξεις και ενοίκια. Δικαιούμαι σύνταξη λόγω θανάτου συνταξιούχου μετά τις 13.5.2016;
Το δικαίωμα των διαζευγμένων στη σύνταξη λόγω θανάτου συναρτάται και με εισοδηματικά κριτήρια. Το μέσο μηνιαίο ατομικό φορολογητέο εισόδημά τους δεν πρέπει να υπερβαίνει το διπλάσιο του ποσού που αντιστοιχεί στο Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ανασφάλιστων Υπερηλίκων που καταβάλλεται από τον τ. ΟΓΑ (κατά την πρώτη εφαρμογή του Ν. 4387/2016 δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 720,00€). Στο εισόδημα αυτό δεν συνυπολογίζεται η διατροφή που κατέβαλε ο πρώην σύζυγος.
6. Για πόσο χρόνο δικαιούνται σύνταξη λόγω θανάτου τα τέκνα ασφαλισμένου/συνταξιούχου που απεβίωσε από 13.5.2016 και μετά;
Τα τέκνα δικαιούνται σύνταξη λόγω θανάτου για όσο χρόνο παραμένουν άγαμα και δεν έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, μέχρι να συμπληρώσουν το 24ο έτος της ηλικίας τους.
7. Από πότε αρχίζει να καταβάλλεται η σύνταξη λόγω θανάτου;
Το δικαίωμα σε σύνταξη λόγω θανάτου ασφαλισμένου ή συνταξιούχου αρχίζει από την πρώτη ημέρα του μήνα που έπεται της ημερομηνίας θανάτου. Όμως, εάν η αίτηση συνταξιοδότησης για την αιτία αυτή κατατεθεί πολύ μεταγενέστερα, η έναρξη συνταξιοδότησης δεν μπορεί να ανατρέξει σε χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από ένα έτος πριν από το τέλος του μήνα στον οποίο υποβάλλεται η αίτηση συνταξιοδότησης, σε καμμία δε περίπτωση πριν από την πρώτη μέρα του μήνα που έπεται της ημερομηνίας θανάτου. (Γ.Ε. Σ80/1/16692/8.1.2019 –> https://www.efka.gov.gr/el/egkyklioi-kai-genika-eggrapha/s8011669208-01-2019-orthe-epanakoinopoiese)
8. Έχουν ρυθμιστεί οι οφειλές του θανόντα βάσει του ν. 4611/2019. Έχουν καταβληθεί δόσεις και εν συνεχεία υποβλήθηκε αίτημα συνταξιοδότησης λόγω θανάτου. Όμως, το υπολειπόμενο ποσό οφειλής ξεπερνάει το κατά περίπτωση ανώτατο όριο παρακράτησης. Μπορώ να…
Έχουν ρυθμιστεί οι οφειλές του θανόντα βάσει του ν. 4611/2019. Έχουν καταβληθεί δόσεις και εν συνεχεία υποβλήθηκε αίτημα συνταξιοδότησης λόγω θανάτου. Όμως, το υπολειπόμενο ποσό οφειλής ξεπερνάει το κατά περίπτωση ανώτατο όριο παρακράτησης. Μπορώ να συνταξιοδοτηθώ;
Σε περίπτωση που το ποσό οφειλής μετά την υπαγωγή στη ρύθμιση υπερβαίνει το ποσό που δύναται να παρακρατηθεί, θα σας κοινοποιηθεί οφειλή με το υπερβάλλον ποσό, το οποίο αφού εξοφληθεί εντός της τασσόμενης προθεσμίας των δύο μηνών, θα σας χορηγηθεί σύνταξη με παρακράτηση της υπόλοιπης οφειλής στις υπολειπόμενες δόσεις έως τις 120 δόσεις και με ελάχιστο ποσό δόσης τα 50€.
9. Έχω υποβάλλει συνταξιοδοτικό αίτημα, μετά τη ρύθμιση της οφειλής του θανόντα. Υποχρεούμαι να καταβάλω δόσεις έως την έκδοση της σύνταξής μου;
Όχι, η υποχρέωση καταβολής δόσεων της ρύθμισης αναστέλλεται από την υποβολή της αίτησης για σύνταξη έως την έναρξη καταβολής της σύνταξης. Οι δόσεις αυτές παρακρατούνται αθροιστικά από το ποσό της σύνταξης που καταβάλλεται αναδρομικά για το διάστημα αυτό.
10. Έχουν ρυθμιστεί οι οφειλές του θανόντα με τις διατάξεις του ν. 4611/2019 και έχω υποβάλλει συνταξιοδοτικό αίτημα, πλην, όμως, ενημερώθηκα ότι αυτό θα απορριφθεί. Έχω χάσει το δικαίωμα συνέχισης της ρύθμισης;
Όχι, η ρύθμιση δεν έχει χαθεί, αλλά υποχρεούστε εντός τριών μηνών από την επίδοση της απορριπτικής απόφασης, να αποπληρώσετε το σύνολο των δόσεων που αντιστοιχούν στο χρονικό διάστημα από την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης, έως την επίδοση της απορριπτικής απόφασης.
11. Οι οφειλές του θανόντα έχουν υπαχθεί στη ρύθμιση του ν. 4611/2019 και το υπόλοιπο της οφειλής είναι μικρότερο από το ποσό που δύναται να παρακρατηθεί. Μπορώ να λάβω προσωρινή σύνταξη; Από αυτή θα παρακρατούνται δόσεις οφειλής;
Εφόσον η οφειλή είναι μικρότερη από το κατά περίπτωση ανώτατο όριο παρακράτησης, θα σας χορηγηθεί προσωρινή σύνταξη, εφόσον πληρούνται και οι λοιπές προϋποθέσεις. Κατά την περίοδο χορήγησης της προσωρινής σύνταξης, παρακρατούνται ποσά που αντιστοιχούν στο ελάχιστο ποσό δόσης, των 50€ ή των 30€ προκειμένου για υποψήφιο συνταξιούχο του τ. ΟΓΑ. Η διαφορά μεταξύ του ποσού της οφειλόμενης δόσης και του ήδη παρακρατηθέντος ελάχιστου ποσού δόσης, παρακρατείται αθροιστικά από το ποσό της οριστικής σύνταξης που καταβάλλεται αναδρομικά για το διάστημα αυτό.
12. Τέκνο σπουδάζει σε εκπαιδευτήριο μεταλυκειακής, μη τυπικής εκπαίδευσης – Κολλέγιο. Δικαιούται σύνταξη λόγω θανάτου του γονέα του που απεβίωσε μετά τις 12.5.2016;
Η φοίτηση σε Μεταλυκειακά κέντρα/Κολλέγια δεν δημιουργεί δικαίωμα συνταξιοδότησης θανάτου στα τέκνα θανόντος πριν από τις 13.5.2016 ασφαλισμένου/συνταξιούχου, επειδή οι φορείς αυτοί θεωρούνται μη τυπικής εκπαίδευσης και δεν περιλαμβάνονται στην Ανώτερη ή Ανώτατη βαθμίδα.
Όμως, εάν ο θάνατος επήλθε από 13/5/2016 και μετά, το τέκνο δικαιούται σύνταξη λόγω θανάτου χωρίς άλλη προϋπόθεση, εφόσον είναι άγαμο και δεν έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, μέχρι τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας του.
13. Έχω συνταξιοδοτηθεί για δύο χρόνια λόγω θανάτου ως τέκνο ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία και έληξε η σύνταξή μου. Δικαιούμαι παράταση μέχρι να περάσω από υγειονομική επιτροπή;
Έχετε δικαίωμα να λαμβάνετε για έξι ακόμα μήνες το ποσό που σας είχε χορηγηθεί, εφόσον η εκκρεμότητα δεν οφείλεται σε υπαιτιότητά σας.
14. Είμαι τέκνο θανόντος συνταξιούχου/ασφαλισμένου και εργάζομαι. Δικαιούμαι να λάβω σύνταξη;
Εάν ο θάνατος επήλθε από 13/5/2016 και μετά, η εργασία δεν επηρεάζει το δικαίωμα συνταξιοδότησης.
Εάν ο θάνατος επήλθε πριν από την 13/5/2016, δεν καταβάλλεται σύνταξη λόγω θανάτου κατά το χρονικό διάστημα που το τέκνο εργάζεται.
15. Μέχρι πότε θα παίρνω σύνταξη θανάτου;
Α) Σύνταξη λόγω θανάτου συνταξιούχου ή ασφαλισμένου (ο οποίος έχει πραγματοποιήσει το χρόνο ασφάλισης που απαιτείται για τη συνταξιοδότησή του εξ’ ιδίου δικαιώματος ή ανικανότητας) καταβάλλεται πλέον σε αυτούς τους δικαιούχους επιζώντες συζύγους/ετέρους μέρη του συμφώνου συμβίωσης και διαζευγμένους ανεξάρτητα από την ηλικία τους, μέχρι το τέλος του μήνα κατά την οποία πληρούνται οι προϋποθέσεις λήξης του δικαιώματος συνταξιοδότησης λόγω θανάτου των προσώπων αυτών, ήτοι:
i. με το θάνατο του δικαιούχου,
ii. με τη σύναψη γάμου του ή συμφώνου συμβίωσης (βλ. και εγκύκλιο 10/2017).
Β) Σύμφωνα με την παράγραφο αυτή, η σύνταξη λόγω θανάτου χορηγείται σε τέκνα θανόντος ασφαλισμένου (ο οποίος έχει πραγματοποιήσει το χρόνο ασφάλισης που απαιτείται για τη συνταξιοδότησή του εξ ιδίου δικαιώματος ή ανικανότητας) ή συνταξιούχου (νόμιμα, τα νομιμοποιηθέντα, αναγνωρισθέντα, υιοθετηθέντα και όσα εξομοιώνονται με αυτά), υπό τους όρους να είναι άγαμα και να μην έχουν συμπληρώσει το 24ο έτος της ηλικίας τους. Προς τα άγαμα τέκνα κρίνεται ότι εξομοιώνονται και τα διαζευγμένα, και επομένως αποτελούν δικαιοδόχα πρόσωπα, με την προϋπόθεση ότι δεν έχουν τελέσει άλλο γάμο.
Στην περίπτωση αυτή η λήξη του δικαιώματος επέρχεται στο τέλος του μήνα:
i. θανάτου του δικαιούχου
ii. κατά τον οποίο ο δικαιούχος συνάπτει γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης
Η σύνταξη εξακολουθεί να καταβάλλεται στα τέκνα και μετά τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας μόνο στην περίπτωση που κατά το χρόνο του θανάτου του ασφαλισμένου ή συνταξιούχου είναι άγαμα και ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία, εφόσον η ανικανότητά τους επήλθε πριν από την συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας τους.
Στην περίπτωση αυτή η λήξη του δικαιώματος επέρχεται για τους ίδιους ως άνω λόγους καθώς και στο τέλος του μήνα κατά τον οποίο, σύμφωνα με την εκτίμηση της αρμόδιας υγειονομικής επιτροπής, δεν υφίσταται πλέον ανικανότητα για την άσκηση κάθε βιοποριστικής εργασίας.
