Τροφική δυσανεξία ή τροφική αλλεργία;

Συνήθως χρησιμοποιούμε τους δύο αυτούς όρους για να υποδηλώσουμε το ίδιο πράγμα, την «αφύσικη» αντίδραση του οργανισμού μας στη λήψη κάποιας τροφής. Τα αίτια, ωστόσο, είναι διαφορετικά, παρ’ ότι τα συμπτώματα μερικές φορές μοιάζουν μεταξύ τους. Η τροφική αλλεργία προκαλείται από την υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού μας συστήματος σε κάποιο ή κάποια αλλεργιογόνα προϊόντα – τροφές, ενώ οι ενδείξεις, τα συμπτώματα, που μας δείχνουν ότι έχουμε αλλεργική αντίδραση, είναι συνήθως άμεσα, ήπια και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις πολύ σοβαρά , έως και απειλητικά για τη ζωή μας. Ένα αλλεργικό προς μια τροφή άτομο θα παρουσιάσει «αντίδραση» ακόμη και σε λήψη ελάχιστης ποσότητας της αλλεργιογόνου ουσίας, που περιέχεται σε αυτό που τρώει. Δυσανεξία από την άλλη πλευρά είναι αυτό που λέει η λέξη, η μη ανοχή του οργανισμού κάποιων τροφών ή ουσιών που αυτές περιέχουν. Δεν έχει αποδειχθεί να έχει σχέση με ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού. Η δυσανεξία στις τροφές δεν προκαλεί κάποια άμεση αντίδραση όταν το άτομο καταναλώσει μια τροφή στην οποία έχει ευαισθησία. Τα συμπτώματα εμφανίζονται αργά και σταδιακά, συνήθως αρκετές ώρες μετά από την κατανάλωση της τροφής, γι’ αυτό και συχνά η αντίδραση αυτή αποκαλείται «κρυφή αλλεργική αντίδραση».

Συμπτώματα τροφικής αλλεργίας

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα τροφικής αλλεργίας που έχουν καταγραφεί από την ιατρική επιστήμη, είναι ο κνησμός, η ερυθρότητα και το αίσθημα θερμού στο δέρμα, το αγγειοοίδημα (πρήξιμο σαν να μας έχουν τσιμπήσει κουνούπια), η «φαγούρα» στο φάρυγγα, φτερνίσματα, αίσθημα ανησυχίας και τάση λιποθυμίας. Πιο σπάνια εκδηλώνεται με οίδημα στα χείλη ή τη γλώσσα, λαρυγγόσπασμο, δύσπνοια, εκδήλωση συμπτωμάτων άσθματος (συριγμός) ή και αναφυλακτικό σοκ.

Τα συχνότερα τροφικά αλλεργιογόνα – κυρίως τροφικές πρωτεΐνες είναι: αυγό (41,5%), γάλα (12,5%), φιστίκι (18,1%), ψάρια-θαλασσινά (7,4%), σόγια (5,4%), σιτηρά (4,4%). Αλλεργία μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλα τροφικά αλλεργιογόνα όπως χοιρινό κρέας, βότανα, μυρωδικά, χρωστικές ουσίες, συντηρητικά, ακόμη και σε κάποια φρούτα.

Από την άλλη πλευρά κυκλοφορεί ευρέως η άποψη ότι κάποιοι συνδυασμοί τροφών προκαλούν αλλεργία όπως παραδείγματος χάριν το ψάρι με το τυρί. Όμως, πόσες φορές μέχρι τώρα έχετε φάει ψαρόσουπα αυγολέμονο και τυρί; Σύμφωνα με το γιατρό Διονύσιο Βλάχο, Δ/ντή D&D EurodietHellas και Πρόεδρο του ΔΙΑ.ΖΩ, η μείξη δύο τροφών σε καμία περίπτωση δεν προκαλεί αλλεργία αν δεν είμαστε ευαισθητοποιημένοι (αλλεργικοί) σε κάποια από αυτές τις τροφές. Ωστόσο, η αλλεργική αντίδραση σε κάποια τροφή μπορεί να έχει πολλές αιτίες:

«… είναι αλήθεια ότι τρώγοντας ένα συγκεκριμένο τρόφιμο (π.χ. κρέας) μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα φαρμακευτικής αλλεργίας λόγω κυρίως της συνεχόμενης χρήσης φαρμακευτικών ουσιών (αντιβιοτικών ορμονών) στην κτηνοτροφία ή φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες από τις οποίες σιτίζονται τα ζώα ή καταναλώνουμε εμείς.

Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις γιατί περιέχουν συγκαλυμμένα τροφικά αλλεργιογόνα, εξαιτίας των «ειδικών» συνθηκών ανάπτυξής τους», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Βλάχος.

Αντιμετώπιση των τροφικών αλλεργιών

Αν υποφέρετε από κάποια τροφική αλλεργία, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να την καταπολεμήσετε είναι να αποκλείσετε τη συγκεκριμένη τροφή από τη δίαιτά σας. Για να είστε σίγουροι ότι η διατροφή σας παραμένει θρεπτικά επαρκής, καλό είναι να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία διαιτολόγο. Oι ήπιες αλλεργικές αντιδράσεις σε μία τροφή μπορεί να αντιμετωπιστούν με αντισταμινικά, αλλά οι πιο σοβαρές αντιδράσεις, που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου, πρέπει να αντιμετωπίζονται με αδρεναλίνη.

Τα αντιισταμινικά είναι χρήσιμα για την αντιμετώπιση των ηπιότερων εκδηλώσεων της τροφικής αλλεργίας, όπου τα συμπτώματα περιορίζονται στον κνησμό και το οίδημα των χειλέων, το οίδημα του προσώπου (αγγειοοίδημα) και την κνίδωση. Τα αντισταμινικά που πρέπει να προτιμήσετε είναι η λοραταδίνη (Clarityn) και η σεριτιζίνη (Zirtec). Αν, όμως, εκδηλώσετε πιο σοβαρές αντιδράσεις, όπως οίδημα της γλώσσας, άσθμα και πτώση της αρτηριακής πίεσης, η λήψη τους δεν πρόκειται να σας βοηθήσει.

Το μόνο αποτελεσματικό μέσο αντιμετώπισης των σοβαρών τροφικών αλλεργιών, που προκαλούν επικίνδυνες για τη ζωή αντιδράσεις, είναι η αδρεναλίνη. Το φάρμακο αυτό θα προκαλέσει συστολή των αγγείων στα οιδηματώδη χείλη, πρόσωπο και γλώσσα, θα καταπολεμήσει το άσθμα και θα αυξήσει την πίεσή σας. Πρέπει να χορηγηθεί γρήγορα. Επανάσταση στην αντιμετώπιση των σοβαρών αλλεργικών αντιδράσεων στις τροφές από τον ίδιο τον πάσχοντα έφεραν τα στιλό αδρεναλίνης με δοσομετρητή ή χωρίς, τα οποία διατίθενται στη Μεγάλη Βρετανία.

Τροφική δυσανεξία και το τεστ διάγνωσης

Επειδή δεν έχει αποδειχθεί ότι η τροφική δυσανεξία έχει σχέση με ανοσολογική απάντηση του οργανισμού, τα τεστ δυσανεξίας αμφισβητούνται από την επιστημονική κοινότητα, επισημαίνει ο κ. Βλάχος. Τα τεστ αυτά τα οποία κοστίζουν αρκετά ισχυρίζονται ότι ανιχνεύουν ειδικά αντισώματα (τα IgG όπως λέγονται που είναι η άμυνα του οργανισμού στα μικρόβια και τους ιούς και που δεν έχουν καμία σχέση με τα IgE της αλλεργίας).

Αιτίες και συμπτώματα

Τα αίτια της δυσανεξίας είναι ένας συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντολογικών παραγόντων: η μόλυνση του περιβάλλοντος και των υπόγειων υδάτων, τα φαρμακευτικά λιπάσματα, η διαταραχή της φυσικής χλωρίδας του εντέρου, τα συντηρητικά, η έντονη επεξεργασία των τροφίμων, οι φαρμακολογικές επιδράσεις των τροφών (π.χ. είναι γνωστό πλέον ότι το τυρί, η σοκολάτα, το κόκκινο κρασί, μπορούν να προκαλέσουν επεισόδια ημικρανίας που οφείλονται στην περιεκτικότητά τους σε τυραμίνη, μιας φαρμακολογικώς ενεργού ουσίας).

Επίσης, τα αίτια είναι διαφορετικά για κάθε τροφή, παραδείγματος χάριν, η δυσανεξία στα δημητριακά οφείλεται στη γλουτένη, ενώ στο γάλα στην έλλειψη του ενζύμου λακτάση. Τα συμπτώματα της δυσανεξίας εξαρτώνται από την ποσότητα και το είδος της τροφής, τη φυσική και ψυχική κατάσταση και κάποιες φορές από το συνδυασμό των τροφών και της ώρας της ημέρας.

«Για παράδειγμα, πολλά άτομα που είναι δυσανεκτικά στο γάλα, δεν έχουν ενοχλήσεις όταν παίρνουν γάλα μαζί με δημητριακά, όπως το κουάκερ, αλλά εκδηλώνουν φουσκώματα, διάρροιες, εμέτους και ζαλάδες όταν πίνουν γάλα με άδειο στομάχι», τονίζει με έμφαση ο κ. Βλάχος.

Η δυσανεξία, συνήθως εμφανίζει πόνο στο στομάχι και στην κοιλιά, μετεωρισμό (φουσκώματα), δυσπεψία, διάρροιες, τάση για έμετο, πονοκέφαλο, μυικούς πόνους, χρόνια κόπωση, διανοητική «θολούρα» και ζάλη.

Στην ερώτηση κατά πόσον ισχύει η άποψη ότι οι τροφές που μας προκαλούν δυσανεξία μας παχαίνουν, η απάντηση του κ. Βλάχου είναι αρνητική: «η άποψη αυτή δεν έχει καμία βάση γιατί κάτι που μας αρρωσταίνει, το μόνο που δεν μπορεί να κάνει είναι να μας παχύνει».

Όσο παράξενο και αν φαίνεται, τροφική δυσανεξία προκαλεί ακόμη και η όψη ή η όσφρηση ενός τροφίμου. Η περίπτωση αυτή περιγράφεται με τον όρο ψυχολογική δυσανεξία. Για παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι στην όψη ή στην όσφρηση της φέτας εμφανίζουν συμπτώματα όπως τάση για έμετο, πονοκέφαλο κ.ά.