Πρόκειται για μια ιστορία που λίγοι είχαν προβλέψει: η ευρωζώνη αναπτύσσεται ταχύτερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όταν ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ εκφώνησε την ετήσια ομιλία του για την κατάσταση της Ενωσης, η ανθηρή οικονομία της Ευρώπης είχε εξέχουσα θέση. «Η οικονομία της Ευρώπης επιτέλους ανακάμπτει», είπε στους ευρωβουλευτές. «Ο άνεμος σπρώχνει ξανά τα πανιά της Ευρώπης».
Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη της ευρωζώνης έχει σιωπηρά ξεπεράσει εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών εδώ και δύο χρόνια. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η ανάπτυξη φτάνει σήμερα το 2,3% έναντι 2,2% για τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Η ανεργία έχει μειωθεί στα μικρότερα επίπεδα από το 2009, ενώ τα εργοστάσια ευημερούν ξανά, με την παραγωγή να παρουσιάζει αύξηση κατά 3,2%.
Η κατάσταση αυτή πιθανότατα θα συνεχιστεί, λέει ο Τζέιμς Νίξον, επικεφαλής ευρωπαίος οικονομολόγος στο ίδρυμα Oxford Economics. «Η ευρωζώνη έχει κάνει πολλή δουλειά την τελευταία δεκαετία για να βάλει τάξη στην αυλή της και έχει εφαρμόσει πολλές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Η διαδικασία αυτή υπήρξε πολύ αργή, αλλά έχει αρχίσει να αποδίδει».
Η ευρωζώνη θα μπορούσε να πηγαίνει καλύτερα, αλλά η κρίση έχει αφήσει βαθιά τραύματα και πολλές πληγές παραμένουν ανεπούλωτες. Στη Γαλλία, η οικονομία αναπτύσσεται με ποσοστό 1,7% χάρις στην εμπιστοσύνη προς τον πρόεδρο Μακρόν και τη μεταρρυθμιστική του ατζέντα, αλλά η ανάπτυξη αυτή εξακολουθεί να είναι μικρότερη από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Η οικονομία της Γερμανίας παραμένει ισχυρή, αλλά οι Γερμανοί είναι όλο και πιο ανήσυχοι για τις ανισότητες και τις χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Η Ισπανία έχει ανακάμψει από την κρίση, αλλά οι ανισότητες αυξάνονται και η ανεργία παραμένει στο 17%, μικρότερη μόνο από εκείνη της Ελλάδας. Η οικονομία της Ιταλίας πηγαίνει καλύτερα, αλλά οι ανησυχίες για τις υπερχρεωμένες της τράπεζες παραμένουν.
Παρά τον ταχύ ρυθμό της δημιουργίας θέσεων εργασίας, η ανεργία στην ευρωζώνη παραμένει υψηλή (9,1%), υψηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ (7,7%) και την ανεργία των ΗΠΑ (4,3%). Για τον λόγο αυτό, οι παρατηρητές της ευρωζώνης δίνουν έμφαση στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό που τους ενδιαφέρει ιδιαίτερα είναι αν ο Μακρόν θα καταφέρει να περάσει τις μεταρρυθμίσεις του εργατικού κώδικα, που διευκολύνουν τις απολύσεις από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, και κατά συνέπεια ενθαρρύνουν τις προσλήψεις. Γάλλοι υπουργοί πιστεύουν ότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα επιτρέψουν στους νέους και σε εκείνους με χαμηλή ειδίκευση να εισέλθουν δυναμικά στην αγορά εργασίας. Αν η Γαλλία πετύχει, θα ασκηθεί πίεση στην Ιταλία να λάβει ανάλογα μέτρα.
«Είναι πιθανό να ξεκινά μια δεκαετής χρυσή περίοδος για την ευρωζώνη», λέει ο Νίξον.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες θέλουν να προωθήσουν και τις μεταρρυθμίσεις στην ευρωζώνη. Δύο ημέρες μετά τις γερμανικές εκλογές της 24ης Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος Μακρόν θα παρουσιάσει λεπτομερώς τις ιδέες του, που περιλαμβάνουν έναν υπουργό Οικονομικών και ένα κοινοβούλιο για την ευρωζώνη. «Είτε η ευρωζώνη θα μετατραπεί από ατελής νομισματική ένωση σε μια πραγματική ευρωπαϊκή ήπειρο είτε θα εξαφανιστεί», είπε την περασμένη εβδομάδα ο γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρινό Λε Μερ.
Οι διαφορές βέβαια κρύβονται στις λεπτομέρειες. «Οι γαλλικές ιδέες μπορεί να αποδειχθούν πολύ πιο φιλόδοξες από αυτό που θα δεχθούν οι Γερμανοί», σημειώνει η Σίντσια Αλσίντι, από το Centre for European Policy Studies. Μπορεί, για παράδειγμα, να εκδηλωθούν διαφωνίες για το μέγεθος του προϋπολογισμού της ευρωζώνης ή για τους τομείς στους οποίους μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Εκτός από την τόνωση της ευρωζώνης, η ΕΕ κάνει γοργά βήματα και στον τομέα του εμπορίου: η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ με σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» είχε ως αποτέλεσμα να επιταχυνθεί η επίτευξη της εμπορικής συμφωνίας μεταξύ Ευρώπης και Ιαπωνίας. Ο Γιούνκερ δήλωσε επίσης ότι η Επιτροπή θέλει να αρχίσει εμπορικές συνομιλίες με την Αυστρία και τη Νέα Ζηλανδία, ίσως ενόψει του Brexit και της επιδίωξης της Βρετανίας να συγκροτήσει μια εμπορική συμμαχία αγγλόφωνων χωρών της Κοινοπολιτείας.
«Η βρετανική θέση μοιάζει σήμερα πολύ, πολύ μοναχική», παρατηρεί ο Νίξον. «Το επιχείρημα της Βρετανίας ήταν πάντα ότι δεν ήθελε να αποτελεί μέρος ενός ομίλου που αποτυγχάνει. Είναι φανερό ότι υποτίμησε την πολιτική δέσμευση των Ευρωπαίων να πετύχουν».
της Jennifer Rankin, αρθρογράφου της Guardian