Συνεχίζεται η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας με την ενίσχυση του ΑΕΠ για 6ο συνεχόμενο τρίμηνο το τρίτο τρίμηνο του 2018 διαπιστώνει το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο στην τριμηνιαία έκθεσή του για τις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές εξελίξεις.
Παράλληλα στην έκθεσή του Συμβουλίου, που συνεδριάζει υπό την προεδρεία του Παναγιώτη Κορλίρα, διαπιστώνεται ότι η βελτίωση στην αγορά εργασίας συνεχίστηκε κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2018. Το εποχικά προσαρμοσμένο ποσοστό ανεργίας περιορίστηκε σε 18,6% έναντι 18,9% του προηγούμενου μήνα και 20,8% του αντίστοιχου μήνα του 2017. Ποσοστό το οποίο είναι το χαμηλότερο από τον Ιούλιο του 2011.
Αναλυτικότερα στην τριμηνιαία έκθεσή του το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο αναφέρει ότι:
Tο ΑΕΠ εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά 2,2% το γ’ τρίμηνο του 2018 έναντι του αντιστοίχου τριμήνου του 2017. Συνεχίζεται δηλαδή η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας με ενίσχυση του ΑΕΠ για έκτο συνεχόμενο τρίμηνο (σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους). Απαιτείται αύξηση του ΑΕΠ περίπου 2,1% το τελευταίο τρίμηνο για να επιτευχθεί ο στόχος της ετήσιας μεγέθυνσης ύψους 2,1%. Η θετική μεταβολή οφείλεται κατά βάση στην ελαφρά αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και στη σημαντική θετική μεταβολή των αποθεμάτων, η οποία ώθησε τον ακαθάριστο σχηματισμό κεφαλαίου 42% υψηλότερα σε σχέση με το γ’ τρίμηνο του 2017. Σημείο ανησυχίας αποτελεί η μεγάλη ενίσχυση των εισαγωγών κατά 15%, ιδιαίτερα λόγω της υψηλής ροπής προς τις εισαγωγές που παρατηρείται διαχρονικά στην Ελλάδα όταν αυξάνεται το εθνικό εισόδημα.
Ειδικότερα το γ’ τρίμηνο του 2018 η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 0,7% σε σχέση με το γ’ τρίμηνο του 2017 διατηρώντας θετικό πρόσημο καθόλη τη διάρκεια του 2018. Στις θετικές εξελίξεις καταγράφεται επίσης η σημαντική άνοδος της αξίας των εξαγωγών κατά 7,6% η οποία οφείλεται σε ανάλογη ποσοστιαία αύξηση τόσο στις υπηρεσίες (τουρισμός, μεταφορές) όσο και στις εξαγωγές αγαθών. Η αύξηση των εισαγωγών κατά 15% οφείλεται κυρίως στις εισαγωγές αγαθών (αύξηση κατά Euro2 δισ.) αλλά και σε σημαντική άνοδο των εισαγωγών υπηρεσιών κατά 442 εκατ. Σε μεγάλη κάμψη για τρίτο συνεχόμενο τρίμηνο (-4,1%) βρίσκεται η δημόσια κατανάλωση. Τέλος είναι μεγάλη η πτώση του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου. Η εξέλιξη αυτή είναι αποκλειστικά «αποτέλεσμα βάσης» της επενδυτικής κατηγορίας «άλλες κατασκευές». Συγκεκριμένα, το γ’ τρίμηνο του 2017 η αξία της συγκεκριμένης επενδυτικής κατηγορίας ξεπέρασε τα Euro4,5 δισ. λόγω συμβάσεων παραχώρησης αυτοκινητοδρόμων. Η αξία της ίδιας κατηγορίας το γ’ τρίμηνο του 2018 προσέγγισε τα Euro2,3 δισ. ποσό το οποίο «κινείται» στο μέσο όρο της τελευταίας διετίας. Όλες οι υπόλοιπες επενδυτικές κατηγορίες (κατοικίες, μεταφορικός εξοπλισμός, μηχανολογικός εξοπλισμός κλπ) καταγράφουν αύξηση σε σταθερές τιμές σε σχέση με το γ’ τρίμηνο του 2017.
Ο Εναρμονισμένος δείκτης Τιμών Καταναλωτή δείχνει σημάδια ανάκαμψης το μήνα Οκτώβριο, άνοδο τόσο σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα όσο και με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους. Σε μηνιαία βάση η αύξηση για τον μήνα Οκτώβριο (0,5%) σημειώνεται για δεύτερο συνεχή μήνα και είναι μικρότερη από την αύξηση που είχε σημειωθεί τον Σεπτέμβριο (1,4%). Σε ετήσια βάση παρατηρείται επιτάχυνση της αύξησης του δείκτη, για δεύτερο συνεχή μήνα, από 1,1% τον μήνα Σεπτέμβριο σε 1,8% τον Οκτώβριο. Στην ετήσια αύξηση επιδρούν θετικά αυξήσεις στις τιμές ειδών διατροφής, αλκοολούχων ποτών και καπνού, ξενοδοχείων – καφέ – εστιατορίων, στέγασης, μεταφορών και επικοινωνιών. Ανασχετικά επιδρούν μειώσεις στις τιμές ειδών ένδυσης και υπόδησης, διαρκών αγαθών αναψυχής – πολιτιστικών δραστηριοτήτων και εκπαίδευσης. Διάγραμμα 3: Μηνιαία Εξέλιξη Εναρμονισμένου δείκτη Τιμών Καταναλωτή: Οκτώβριος 2017 – Οκτώβριος 2018 Απασχόληση.
Η βελτίωση στην αγορά εργασίας συνεχίστηκε κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2018. Συγκεκριμένα, το εποχικά προσαρμοσμένο ποσοστό ανεργίας περιορίστηκε σε 18,6% έναντι 18,9% του προηγούμενου μήνα και 20,8% του αντίστοιχου μήνα του 2017. Το ποσοστό αυτό είναι το χαμηλότερο από τον Ιούλιο του 2011. Ο αριθμός των απασχολούμενων ανήλθε σε 3.880 χιλ., αυξημένος κατά 88 χιλ. (+2,3%) σε σχέση με το 2017 και ο αριθμός των ανέργων περιορίστηκε σε 887 χιλ, μειωμένος κατά 111 χιλ. (-11,1%) σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2017. Επίσης, μειώθηκε ο αριθμός των οικονομικά μη ενεργών ατόμων κατά 16 χιλ.(-0,5%).
Κατά το πρώτο δεκάμηνο του 2018, οι προσλήψεις εργαζομένων με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου ανήλθαν σε 2.287.876 και οι απολύσεις/αποχωρήσεις σε 2.119.594. Επομένως, το ισοζύγιο των ροών μισθωτής απασχόλησης διαμορφώθηκε σε 168.282 νέες θέσεις εργασίας, οριακά βελτιωμένο σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2017 κατά 831 θέσεις. Η θετική αυτή επίδοση του ισοζυγίου δεκαμήνου αποτελεί την υψηλότερη που έχει επιτευχθεί από το 2001 μέχρι σήμερα. Σημειώνεται, ωστόσο, πως κατά το μήνα Οκτώβριο η απασχόληση μειώθηκε κατά 120.087 θέσεις, επίδοση η οποία αποτελεί τη χειρότερη που έχει καταγραφεί από το 2001 μέχρι σήμερα. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στα αρνητικά ισοζύγια στους κλάδους των καταλυμάτων (-85.064) και των υπηρεσιών εστίασης (-34.612), λόγω της λήξης της τουριστικής περιόδου. Από την άλλη πλευρά, θετικό ήταν κυρίως το ισοζύγιο στον κλάδο της εκπαίδευσης (+20.252), λόγω της έναρξης της σχολικής χρονιάς. Σε σχέση με το 3ο τρίμηνο του 2018, οι περισσότεροι κλάδοι σημείωσαν αύξηση της προστιθέμενης αξίας τους. Στο αντίποδα οι Χρηματοπιστωτικές και Ασφαλιστικές δραστηριότητες συρρικνώθηκαν περαιτέρω σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ενώ ετήσια μείωση εμφανίζουν επίσης οι κλάδοι της δημόσιας διοίκησης και της Ψυχαγωγίας. Τέλος, ο κλάδος της Ενημέρωσης και Επικοινωνίας βρέθηκε σε θετικό έδαφος με αύξηση 0,65% σε ετήσια βάση, έναντι μείωσης που είχε σημειώσει το προηγούμενο τρίμηνο.
Ήπια σημάδια βελτίωσης παρουσιάζουν τους τελευταίους μήνες οι δείκτες βιομηχανικής παραγωγής και κύκλου εργασιών. Τον Σεπτέμβριο το επίπεδο της παραγωγής μειώθηκε σε σχέση με τον Αύγουστο αλλά παρέμεινε υψηλότερα από τα επίπεδα του προηγούμενου τριμήνου και σαφώς υψηλότερα από τα αντίστοιχα επίπεδα του προηγούμενου έτους. Στις εξελίξεις των τελευταίων μηνών αρνητικά έχει επιδράσει η μικρή, αλλά συνεχής τους τελευταίους δύο μήνες, μείωση της παραγωγής στις μεταποιητικές βιομηχανίες και θετικά η συνεχής βελτίωση στους τομείς του ηλεκτρισμού και της παροχής νερού. Στις αγορές βιομηχανικών προϊόντων, η πορεία του γενικού δείκτη κύκλου εργασιών ακολουθεί κατά βάση τη συνεχή μηνιαία βελτίωση στον τομέα των μεταποιητικών βιομηχανιών, αφού η μεταβλητότητα του τζίρου στον τομέα των Ορυχείων – Λατομείων δεν παρουσιάζει εμφανή σημάδια αρνητικής ή θετικής τάσης.
Τους δύο τελευταίους μήνες (Οκτώβριο και Νοέμβριο) το οικονομικό κλίμα σταθεροποιήθηκε μετά από την σημαντική πτώση που σημειώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2018. Η τιμή του δείκτη για το μήνα Νοέμβριο επανήλθε στα επίπεδα των αρχών του έτους και υψηλότερα σε σύγκριση με το Νοέμβριο του 2017. Στις θετικές τάσεις του τελευταίου μήνα συμβάλλουν βελτιώσεις σε όλα τα ισοζύγια εκτός του Λιανικού Εμπορίου, δηλαδή των ισοζυγίων προσδοκιών στις Υπηρεσίες, Βιομηχανία, Κατασκευές καθώς και της Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης. Παρά τις βελτιώσεις, τα ισοζύγια Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης και Επιχειρηματικών Προσδοκιών στις Κατασκευές παραμένουν αρνητικά σε σημαντικό βαθμό.
Ο Κρατικός Προϋπολογισμός (ΚΠ) παρουσίασε θετική εικόνα το πρώτο δεκάμηνο του 2018, με τα έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισμού (προ επιστροφών και άνευ αποκρατικοποιήσεων) να συγκλίνουν με το στόχο. Ειδικότερα, τόσο οι άμεσοι όσο και οι έμμεσοι φόροι παρουσίασαν οριακή υπέρβαση έναντι του στόχου. Από την πλευρά τους, οι πρωτογενείς δαπάνες του ΤΠ, ήταν ελαφρώς μειωμένες κατά 0,9% έναντι του αντίστοιχου στόχου, με το ποσοστό εκτέλεσης τους να ανέρχεται στο 75,6% των προβλεπόμενων ετήσιων δαπανών. δεδομένου ότι και το τρέχον έτος αναμένεται να καταγραφεί πλεόνασμα σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης ( ΓΚ) υψηλότερου του στόχου, αποφασίστηκε η διανομή κοινωνικού μερίσματος ύψους Euro710 εκατ. το οποίο θα καταβληθεί στους δικαιούχους, στο τέλος του έτους, βάσει εισοδηματικών/περιουσιακών και οικογενειακών κριτηρίων. Την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2018, η ΓΚ εμφάνισε υψηλότερο ταμειακό πρωτογενές πλεόνασμα σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2017, ύψους Euro6.680 εκατ. έναντι Euro6.369 εκατ. το 2017 Η εν λόγω διεύρυνση του πρωτογενούς πλεονάσματος της ΓΚ υποστηρίχθηκε από την αύξηση σε ετήσια βάση των εσόδων της ΓΚ, κατά 2,1%. Αντίθετα, οι πρωτογενείς δαπάνες της ΓΚ, όντας αυξημένες κατά 1,8%, δεν συνεισέφεραν στη βελτίωση του αποτελέσματος της ΓΚ. Στο σκέλος των εσόδων, την υψηλότερη αύξηση- κατά Euro1.751 εκατ.- παρουσίασαν τα έσοδα από φόρους (μετά επιστροφών). Στα βελτιωμένα φορολογικά έσοδα συντέλεσε κυρίως η αύξηση των εισπράξεων από έμμεσους φόρους -ειδικότερα ΦΠΑ- και δευτερευόντως η αύξηση των εισπράξεων από άμεσους φόρους, καθώς και η μείωση των δαπανών για επιστροφές φόρων. Η αύξηση των εισπράξεων ΦΠΑ οφείλεται κυρίως: α) στην αυξημένη τουριστική κίνηση κατά τη θερινή περίοδο και τη γενικότερη αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας, β) στην αύξηση από 1/1/2018 των συντελεστών ΦΠΑ σε ορισμένα νησιά στα οποία ίσχυε ακόμη μέχρι πρότινος το ευνοϊκό καθεστώς ΦΠΑ1 και γ) στην αύξηση της αποτελεσματικότητας του φοροεισπρακτικού μηχανισμού. Στο σκέλος των δαπανών, την υψηλότερη αύξηση καταγράφουν οι δαπάνες για αμοιβές προσωπικού, κατά 570 εκατ. ευρώ. Οι αυξημένες δαπάνες για αμοιβές προσωπικού αντανακλούν τόσο την αυξημένη δαπάνη για εργοδοτική εισφορά υπέρ του ΕΦΚΑ, όσο και την αύξηση της μισθολογικής δαπάνης, κυρίως λόγω της αναμόρφωσης των ειδικών μισθολογίων και τις μισθολογικές ωριμάνσεις των εν ενεργεία δημόσιων υπαλλήλων. Σημειώνεται ότι σε επίπεδο δωδεκαμήνου προβλέπεται ακόμη υψηλότερη αύξηση των δαπανών για αμοιβές προσωπικού σε ετήσια βάση, κυρίως λόγω της καταβολής αναδρομικών στους δικαιούχους των ειδικών μισθολογίων -εν ενεργεία και συνταξιούχους δημόσιους λειτουργούς (για μία συνοπτική απεικόνιση σε ετήσια βάση των εκτιμήσεων και προβλέψεων του προϋπολογισμού 2018-2019
Τον Οκτώβριο του 2018, οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις της ΓΚ (συμπεριλαμβανομένων των εκκρεμών επιστροφών φόρων) ανήλθαν σε Euro2.620 εκατ. παραμένοντας στα ίδια σχεδόν επίπεδα σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Σε ετήσια βάση σημειώθηκε μεγάλη αποκλιμάκωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών (μη συμπεριλαμβανομένων εκκρεμών επιστροφών φόρων) από Euro3.458 εκατ. τον Οκτώβριο του 2017 σε Euro1.993 ευρώ τον Οκτώβριο του 2018 (-42% περίπου). Σημαντική μείωση, μικρότερης ωστόσο κλίμακας, καταγράφτηκε και στις εκκρεμείς επιστροφές φόρων οι οποίες, από Euro832 εκατ. τον Οκτώβριο του 2017, έχουν μειωθεί στα Euro627 εκατ. τον Οκτώβριο του 2018 (-25% περίπου). Πάντως το τελευταία πεντάμηνο, το υπόλοιπο των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων παραμένει σχετικά στάσιμο (κυμαίνεται περί τα Euro2 δισ.), ενώ δεν φαίνεται να είναι εφικτή η πλήρης εκκαθάρισή τους, έως στο τέλος του έτους, όπως είχε προβλεφθεί. Επισημαίνεται ότι, στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας οι αρχές έχουν δεσμευτεί να εκκαθαρίσουν το σύνολο των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του δημοσίου προς τρίτους και να αποφύγουν τη συσσώρευση νέων. Επόμενη ημερομηνία ορόσημο στον τομέα αυτό είναι τα τέλη Φεβρουαρίου 2019, οπότε έχει προγραμματιστεί να λάβει χώρα η 2η έκθεση αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας.
Η εξέλιξη των ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων του ελληνικού δημοσίου παραμένει αυξητική. Το γεγονός αυτό αποδίδεται τόσο στην σύνθεση του παλαιού ληξιπρόθεσμου κεφαλαίου όσο και στην συνεχιζόμενη υστέρηση των εισπράξεων έναντι των νέων ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων. Ωστόσο, η υστέρηση αυτή χαρακτηρίζεται από φθίνοντα ρυθμό το εννεάμηνο του τρέχοντος έτους, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο των ετών 2014-2017. Συγκεκριμένα, σε χαμηλό πενταετίας ανήλθαν οι νέες ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2018 που έφτασαν τα Euro7.838 εκατ., ενώ είναι μειωμένες κατά Euro1.419 εκατ. σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο – και πολύ περισσότερο σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Βελτιωμένες είναι οι επιδόσεις σε επίπεδο εισπράξεων την εν λόγω περίοδο, οι οποίες αυξήθηκαν κατά Euro430 εκατ. περίπου σε σχέση με τα έτη 2016 & 2017 και ανήλθαν σε Euro3.993 εκατ. ενώ σε σχέση με τα έτη 2014 & 2015 η αύξηση είναι πολλαπλάσια. Η υψηλή «εισπρακτική επίδοση» επί των ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων συνέβαλε σημαντικά στην επίτευξη του στόχου των εσόδων του προϋπολογισμού, για το 2018.
Ελαφρώς ανοδικά κινήθηκε η απόδοση των ελληνικών ομολόγων κατά το τελευταίο τρίμηνο, αφού διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο στο 4,39% ενισχυμένη κατά 30 μονάδες βάσης σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Η εν λόγω αύξηση υποδηλώνει την ευαισθησία των ελληνικών ομολόγων στις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις. Η διαμάχη μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ιταλικής κυβέρνησης αναφορικά με τον προϋπολογισμό της Ιταλίας για το έτος 2019 άσκησε αυξητικές πιέσεις στις αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων, με αποτέλεσμα η απόδοση του δεκαετούς να φθάσει στο 3,5%. Μετριάστηκε ελαφρώς τις τελευταίες ημέρες -διαμορφώνεται πλέον περί το 3,2%- καθώς υπάρχουν σοβαρές προσδοκίες για επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών. Η πτώση της απόδοσης των ιταλικών ομολόγων οδήγησε στην αποκλιμάκωση της απόδοσης του ελληνικού ομολόγου. Επιπλέον σε υψηλά επίπεδα κινείται η διαφορά της απόδοσης μεταξύ του 10ετούς αμερικάνικου και του 10ετούς γερμανικού ομολόγου η οποία ανέρχεται στο 2,7%. Πάντως, η συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας για αναστολή στην προγραμματισμένη από 1/1/2019 επιβολή αυξημένων εμπορικών δασμών στα κινεζικά προϊόντα ενδέχεται να αποκλιμακώσει την απόδοση των αμερικανικών ομολόγων. Η ενίσχυση των ταμειακών διαθεσίμων ασφαλείας του Δημοσίου κατά το τρέχον έτος συμβάλλει στη διατήρηση του κόστους χρηματοδότησης του ελληνικού χρέους σε ελεγχόμενο επίπεδο ακόμη και σε περίπτωση παράτασης ή επιδείνωσης της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας.