Η Fitch Raitings έγινε ο δεύτερος μεγάλος οίκος αξιολόγησης που έδωσε στην Ελλάδα την επενδυτική βαθμίδα, καθώς αργά το βράδυ της Παρασκευής 1/12/2023 αναβάθμισε τη μακροπρόθεσμη αξιολόγηση της Ελλάδας σε “BBB- με σταθερό Outlook. Είναι ο τέταρτος οίκος που λαμβάνει υπόψη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο οποίος κατατάσσει στην επενδυτική βαθμίδα τα ελληνικά ομόλογα, καθώς είχαν προηγηθεί ο Scope Ratings τον Αύγουστο, ο DBRS τον Σεπτέμβριο και ο S&P τον Οκτώβριο.
Ο Fitch είναι, επίσης, ο δεύτερος από τους τρεις μεγάλους αμερικανικούς οίκους αξιολόγησης, μετά τον S&P, που δίνει την επενδυτική βαθμίδα και αυτό θα επιτρέψει σε περισσότερους θεσμικούς επενδυτές να αγοράζουν τα ελληνικά ομόλογα, αυξάνοντας έτσι τις εισροές κεφαλαίων και συμβάλλοντας περαιτέρω στη συγκράτηση του κόστους δανεισμού του ελληνικού δημοσίου και των επιχειρήσεων.
Oι βασικοί μοχλοί για την αναβάθμιση, σύμφωνα με ανακοίνωση του Fitch, είναι η ευνοϊκή δυναμική του ελληνικού χρέους, η δέσμευση στη δημοσιονομική προσαρμογή, η ανθεκτική ανάπτυξη, η συνέχεια της πολιτικής και η βελτίωση του τραπεζικού συστήματος.
Η αναβάθμιση αντικατοπτρίζει τους ακόλουθους βασικούς οδηγούς αξιολόγησης και τα σχετικά βάρη τους:
Υψηλός
Ευνοϊκή δυναμική χρέους: Ο Fitch αναμένει ότι το χρέος της γενικής κυβέρνησης/ΑΕΠ θα παραμείνει σε απότομη πτωτική τάση, χάρη στη σταθερή ονομαστική ανάπτυξη, την υπερεκτέλεση του προϋπολογισμού και την ευνοϊκή δομή εξυπηρέτησης του χρέους. Αξιολογούμε επίσης τους κινδύνους πολιτικής ως σχετικά χαμηλούς, με σταθερό πολιτικό πλαίσιο και καλά εδραιωμένη δημοσιονομική σύνεση.
Προβλέπουμε ότι ο δείκτης χρέους θα μειωθεί στο 160,8% φέτος και στο 141,2% το 2027 από 171,4% το 2022. Η προβλεπόμενη πτώση του δείκτη χρέους κατά 65 π.μ. από το υψηλό πανδημίας 205% του ΑΕΠ συγκαταλέγεται στις καλύτερες επιδόσεις οποιωνδήποτε κρατικών ομολόγων με αξιολόγηση Fitch , αν και ο λόγος χρέους εξακολουθεί να προβλέπεται να είναι κοντά στο 3πλάσιο του μέσου όρου «BBB». Μετριαστικοί παράγοντες όπως το χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, οι πολύ μεγάλες λήξεις (18 έτη) και το σημαντικό ρευστό απόθεμα μετρητών (περίπου 16,5% του ΑΕΠ στα μέσα Νοεμβρίου) μειώνουν τους κινδύνους για τα δημόσια οικονομικά.
Δέσμευση για δημοσιονομική εξυγίανση: Η Ελλάδα διατηρεί υψηλή δέσμευση για δημοσιονομική εξυγίανση, με το πρωτογενές πλεόνασμα να αναμένεται να αυξηθεί στο 1,1% του ΑΕΠ το 2023 και κατά μέσο όρο στο 2,2% το 2024-2025 σύμφωνα με τις προβλέψεις μας. Με μέσο όρο 1,1% του ΑΕΠ το 2024-25, το ονομαστικό έλλειμμα θα είναι πολύ χαμηλότερο από τη διάμεση τιμή «BBB» (2,8%). Η δημοσιονομική σύνεση βασίζεται σε συντηρητικές υποθέσεις δαπανών στους πρόσφατους προϋπολογισμούς (και συμβαίνει επίσης στον προϋπολογισμό του 2024), με την υπέρβαση των εσόδων να παρέχει δημοσιονομικό χώρο για προσωρινές δαπάνες: το 2023 περιελάμβανε μέτρα σχετικά με την ενεργειακή κρίση και την κλιματική αλλαγή.
Οι αρχές σχεδιάζουν φορολογικές μεταρρυθμίσεις για την αύξηση των εσόδων το 2024 για να συγκεντρώσουν επιπλέον 600 εκατομμύρια ευρώ για κοινωνικές δαπάνες. Σε συνδυασμό με τις προσπάθειες για τη βελτίωση της ψηφιοποίησης και τη μείωση της φοροδιαφυγής, αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει τη βάση των φορολογικών εσόδων και να παράσχει περαιτέρω δημοσιονομικό χώρο για πρόσθετες επενδύσεις κεφαλαίου για την τόνωση της ανάπτυξης.
Μεσαίος
Ανθεκτική ανάπτυξη: Η Fitch προβλέπει τώρα ότι η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 2,4% το 2023, μια ελαφρά ανοδική αναθεώρηση από την τελευταία μας αξιολόγηση. Αυτό αντανακλά μια καλύτερη από την αναμενόμενη απόδοση της κατανάλωσης τα τελευταία τρίμηνα και την προσδοκία μας για συνεχιζόμενη ισχυρή επενδυτική απόδοση. Αναμένουμε ότι η ανάπτυξη το 2024-2025 θα παραμείνει σε παρόμοια επίπεδα (κατά μέσο όρο 2,4%), βοηθούμενη από τον χαμηλότερο πληθωρισμό, τη συνεχιζόμενη απορρόφηση των ταμείων της ΕΕ και τη βελτίωση της οικονομικής εμπιστοσύνης. Οι καθοδικοί κίνδυνοι αφορούν κυρίως τις εξωτερικές εξελίξεις, αν και η Ελλάδα έχει αποδειχθεί γενικά ανθεκτική στην αποδυνάμωση της ζήτησης σε βασικούς εμπορικούς εταίρους, εν μέρει χάρη στις σταθερές επιδόσεις στους τομείς των υπηρεσιών.
Συνέχεια πολιτικής: Οι κίνδυνοι πολιτικής έχουν εκτονωθεί μετά τη σαφή νίκη της κεντροδεξιάς Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές στα τέλη Ιουνίου, η οποία της παρέχει σαφή πλειοψηφία για να εφαρμόσει το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα τα επόμενα πέντε χρόνια. Μεταρρυθμίσεις σε τομείς όπως το επιχειρηματικό περιβάλλον, το κράτος δικαίου και η αγορά εργασίας, βρίσκονται στα σκαριά και θα μπορούσαν να ενισχύσουν το μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό και να αντιμετωπίσουν ορισμένες διαρθρωτικές αδυναμίες. Η δέσμευση για τη διευκόλυνση ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παραμένει ισχυρή, με την Ελλάδα να σημειώνει σταδιακή πρόοδο όσον αφορά τις εκταμιεύσεις και τον προγραμματισμό, παρόλο που ορισμένοι κίνδυνοι εφαρμογής εξακολουθούν να υφίστανται.
Βελτίωση του Τραπεζικού Τομέα: Ο δείκτης του τραπεζικού συστήματος της Ελλάδας βελτιώθηκε σε «ββ» από «β» μετά τις αναβαθμίσεις της Fitch για τις αξιολογήσεις βιωσιμότητας των τεσσάρων μεγαλύτερων τραπεζών της χώρας τον Σεπτέμβριο του 2023. Οι αναβαθμίσεις αντανακλούσαν κυρίως διαρθρωτικές βελτιώσεις στην κερδοφορία των τραπεζών, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση κεφαλαίου και συνεχείς βελτιώσεις της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων. Η κεφαλαιοποίηση του τραπεζικού τομέα ήταν 17,3% τον Ιούνιο, ενώ σε συνολικό επίπεδο το μερίδιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων είχε μειωθεί ελαφρά στο 8,6% το β’ τρίμηνο του 23. Αυτό συγκρίνεται με 8,7% στο τέλος του 2022 και με κορύφωση 46% το 2017.
Αναμένουμε περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα, αλλά με πιο ήπιο ρυθμό, με τις εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων να διαδραματίζουν μικρότερο ρόλο. Η πιστωτική επέκταση συνέχισε να αποδυναμώνεται το 2023, συμπεριλαμβανομένου του δανεισμού κατοικιών και καταναλωτών, αλλά αναμένουμε ότι θα επιταχυνθεί το 2024 εν μέρει καθώς οι παράγοντες προσαρμόζονται σε περιβάλλον υψηλότερων επιτοκίων.
Η αξιολόγηση «BB» της Ελλάδας αντικατοπτρίζει επίσης τους ακόλουθους βασικούς παράγοντες αξιολόγησης:
Θεμελιώδεις κινητήριες δυνάμεις: Οι αξιολογήσεις της Ελλάδας αντικατοπτρίζουν τα επίπεδα κατά κεφαλήν εισοδήματος και τους δείκτες διακυβέρνησης που είναι πολύ πάνω από τον μέσο όρο «BBB», καθώς και την αξιοπιστία της πολιτικής που υποστηρίζεται από την ένταξη στην ΕΕ και την ευρωζώνη. Αυτά τα πλεονεκτήματα αντιστοιχούν στις κληρονομιές της κρίσης δημόσιου χρέους, που περιλαμβάνουν μεγάλα αποθέματα δημόσιου και εξωτερικού χρέους, καθώς και χαμηλό μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό και ορισμένες επίμονες ευπάθειες στον τραπεζικό τομέα.
Μέτριοι κίνδυνοι πληθωρισμού: Προβλέπουμε ότι ο ετήσιος εναρμονισμένος πληθωρισμός θα είναι κατά μέσο όρο 4,4% το 2023 και θα υποχωρήσει σταδιακά στο 2,9% το 2024 και στο 2% το 2025. Οι βασικές επιδράσεις συνέβαλαν σε ταχεία πτώση του πληθωρισμού τους τελευταίους μήνες, αλλά αυτή η τάση έχει φτάσει σε μεγάλο βαθμό τέλος, με περαιτέρω αποπληθωρισμό n πιθανόν να διαρκέσει περισσότερο. Η δυναμική της αγοράς εργασίας θα υποστηρίξει την αύξηση των μισθών της τάξης του 7% φέτος και πιθανότατα σε παρόμοια επίπεδα το επόμενο έτος, με την ανεργία να πλησιάζει σταδιακά τα επίπεδα του 2019 (και ορισμένοι κλάδοι να αντιμετωπίζουν τώρα ελλείψεις εργατικού δυναμικού). Αυτό θα διατηρήσει ορισμένους ανοδικούς κινδύνους πληθωρισμού.
Έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών έως μέτριο: Συνεχίζουμε να αναμένουμε σταδιακή βελτίωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (CAD) κατά την προβλεπόμενη περίοδο χάρη στη βελτίωση των όρων εμπορίου και την έντονη αύξηση των εξαγωγών υπηρεσιών. Με μέσο όρο 6,1% το 2023-2025, το CAD θα παραμείνει μεταξύ των υψηλότερων στην ευρωζώνη και σε σύγκριση με το αντίστοιχο, αλλά θα χρηματοδοτηθεί από τις αυξανόμενες καθαρές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων και τις μεταβιβάσεις στην ΕΕ. Αυτό θα βοηθήσει στη μείωση των εξωτερικών κινδύνων ευπάθειας. Προβλέπουμε ότι η θέση του καθαρού εξωτερικού χρέους θα βελτιωθεί κάπως χάρη στην απομόχλευση του δημόσιου τομέα, αν και στο προβλεπόμενο 108,3% του ΑΕΠ θα είναι πολύ πάνω από την τρέχουσα μέση τιμή «BBB» του 2,6%.
Αναβάθμιση ανώτατου ορίου χώρας: Ο Fitch αναβάθμισε το ανώτατο όριο της χώρας σε «AA-» από «Α». Η κατά έξι βαθμίδες άνοδος της Ελλάδας αντανακλά την εκτίμησή μας για μειωμένους κινδύνους από τους ελέγχους κεφαλαίων και τη βελτίωση του θεσμικού και χρηματοοικονομικού πλαισίου της χώρας. Η ανύψωση έξι βαθμίδων είναι η μέγιστη επιτρεπόμενη βάσει των κριτηρίων μας.
ESG – Διακυβέρνηση: Η Ελλάδα έχει βαθμολογία συνάφειας ESG (RS) ‘5’ και ‘5[+], αντίστοιχα, για Πολιτική Σταθερότητα και Δικαιώματα και για Κράτος Δικαίου, Θεσμική και Ρυθμιστική Ποιότητα και Έλεγχο της Διαφθοράς. Αυτές οι βαθμολογίες αντικατοπτρίζουν την υψηλή βαρύτητα που έχουν οι Δείκτες Διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας (WBGI) στο ιδιόκτητο Μοντέλο Αξιολόγησης Κυρίαρχου. Η Ελλάδα έχει μια μέση κατάταξη WBGI στο 62,7 που αντικατοπτρίζει πρόσφατο ιστορικό ειρηνικών πολιτικών μεταβάσεων, μέτριο επίπεδο δικαιωμάτων συμμετοχής στην πολιτική διαδικασία, μέτρια θεσμική ικανότητα, καθιερωμένο κράτος δικαίου και μέτριο επίπεδο διαφθοράς.
ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΕΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ
Παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε ενέργεια αρνητικής αξιολόγησης/υποβάθμιση
-Δημόσια οικονομικά: Ανανεωμένη ανοδική τάση του χρέους της γενικής κυβέρνησης/ΑΕΠ, για παράδειγμα, λόγω διαρθρωτικής δημοσιονομικής χαλάρωσης, παρατεταμένης ασθενούς ανάπτυξης ή υλοποίησης σημαντικών ενδεχόμενων υποχρεώσεων.
-Μακροοικονομική: Σοβαρό δυσμενές σοκ που θα επηρεάσει το μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό της Ελλάδας και θα επιδεινώσει την εξωτερική ανταγωνιστικότητα.
Παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε δράση/αναβάθμιση θετικής αξιολόγησης
-Δημόσια οικονομικά: Επίμονη και σημαντική μείωση του χρέους της γενικής κυβέρνησης/ΑΕΠ, που οφείλεται για παράδειγμα στη δημοσιονομική εξυγίανση μεσοπρόθεσμα.
-Μακροεντολή: Βελτίωση του μεσοπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού και των επιδόσεων, για παράδειγμα, λόγω της υψηλότερης επενδυτικής δυναμικής ή/και της εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Μοντέλο αξιολόγησης Sovereign Rating (SRM) και Qualitative Overlay (QO)
Το ιδιόκτητο SRM του Fitch αποδίδει στην Ελλάδα βαθμολογία ισοδύναμη με βαθμολογία «BBB-» στην κλίμακα Long-Term Foreign-Currency (LT FC) IDR.
Η επιτροπή αξιολόγησης κρατικών κρατών του Fitch δεν προσάρμοσε το αποτέλεσμα από την εγκεκριμένη βαθμολογία SRM για να καταλήξει στην τελική LT FC IDR.
Το SRM της Fitch είναι το ιδιόκτητο μοντέλο αξιολόγησης πολλαπλής παλινδρόμησης του πρακτορείου που χρησιμοποιεί 18 μεταβλητές που βασίζονται σε μέσους όρους τριετούς κεντρικής διάρκειας, συμπεριλαμβανομένου ενός έτους προβλέψεων, για να παράγει μια βαθμολογία ισοδύναμη με ένα LT FC IDR. Το QO της Fitch είναι ένα ποιοτικό πλαίσιο που κοιτάζει προς το μέλλον, σχεδιασμένο να επιτρέπει την προσαρμογή της παραγωγής SRM για την ανάθεση της τελικής αξιολόγησης, αντανακλώντας παράγοντες εντός των κριτηρίων μας που δεν είναι πλήρως ποσοτικοποιήσιμοι ή/και δεν αντικατοπτρίζονται πλήρως στο SRM.
Εξοχική οροφή
Το ανώτατο όριο χώρας για την Ελλάδα είναι «AA-», 6 εγκοπές πάνω από το LT FC IDR. Αυτό αντανακλά πολύ ισχυρούς περιορισμούς και κίνητρα, σε σχέση με το IDR, έναντι της επιβολής κεφαλαιακών ή συναλλαγματικών ελέγχων που θα εμπόδιζαν ή θα εμπόδιζαν σημαντικά τον ιδιωτικό τομέα από τη μετατροπή του τοπικού νομίσματος σε ξένο νόμισμα και τη μεταφορά των εσόδων σε πιστωτές μη κατοίκους για την εξυπηρέτηση των πληρωμών του χρέους.
Το Country Ceiling Model της Fitch παρήγαγε μια ανύψωση σημείου εκκίνησης +1 εγκοπές πάνω από το IDR. Η επιτροπή αξιολόγησης του Fitch εφάρμοσε περαιτέρω +5 βαθμίδες ποιοτική προσαρμογή σε αυτό, στο πλαίσιο του πυλώνα των Μακροπρόθεσμων Θεσμικών Χαρακτηριστικών που αντικατοπτρίζει τη συμμετοχή του κράτους στη νομισματική ένωση της ευρωζώνης και την κατάσταση του σχετικού αποθεματικού νομίσματος. Το πρακτορείο θεωρεί τον κίνδυνο επιβολής κεφαλαιακών ή συναλλαγματικών ελέγχων εντός της ευρωζώνης ως εξαιρετικά χαμηλό αλλά όχι αμελητέο.
Οι κύριες πηγές πληροφοριών που χρησιμοποιούνται στην ανάλυση περιγράφονται στα Εφαρμοσμένα Κριτήρια.
Θεωρήσεις ESG
Η Ελλάδα έχει βαθμολογία συνάφειας ESG «5» για την πολιτική σταθερότητα και τα δικαιώματα, καθώς οι δείκτες διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας έχουν την υψηλότερη βαρύτητα στον SRM του Fitch και, ως εκ τούτου, είναι πολύ σχετικοί με την αξιολόγηση και αποτελούν βασικό παράγοντα αξιολόγησης με υψηλό βάρος. Καθώς η Ελλάδα έχει μια εκατοστιαία θέση κάτω από το 50 για τον αντίστοιχο Δείκτη Διακυβέρνησης, αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στο πιστωτικό προφίλ.
Η Ελλάδα έχει Βαθμολογία «5[+]» για το κράτος δικαίου, τη θεσμική και κανονιστική ποιότητα και τον έλεγχο της διαφθοράς ως δείκτες διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας έχουν την υψηλότερη βαρύτητα στο SRM της Fitch και, ως εκ τούτου, είναι πολύ σχετικοί με την αξιολόγηση και αποτελούν βασικό μοχλό αξιολόγησης με μεγάλο βάρος. Καθώς η Ελλάδα έχει μια εκατοστιαία θέση πάνω από το 50 για τους αντίστοιχους Δείκτες Διακυβέρνησης, αυτό έχει θετικό αντίκτυπο στο πιστωτικό προφίλ.
Η Ελλάδα έχει βαθμολογία συνάφειας ESG ‘4[+]’ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τις Πολιτικές Ελευθερίες, καθώς ο πυλώνας φωνής και λογοδοσίας των δεικτών διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας σχετίζεται με την αξιολόγηση και τον οδηγό αξιολόγησης. Καθώς η Ελλάδα έχει μια εκατοστιαία θέση πάνω από το 50 για τον αντίστοιχο Δείκτη Διακυβέρνησης, αυτό έχει θετικό αντίκτυπο στο πιστωτικό προφίλ.
Η Ελλάδα έχει βαθμολογία συνάφειας ESG «4» για τα δικαιώματα πιστωτών, καθώς η προθυμία εξυπηρέτησης και αποπληρωμής του χρέους σχετίζεται με την αξιολόγηση και αποτελεί κινητήρια δύναμη αξιολόγησης για την Ελλάδα, όπως και για όλα τα κράτη. Καθώς η Ελλάδα έχει μια αρκετά πρόσφατη αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους το 2012, αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στο πιστωτικό προφίλ.
Το υψηλότερο επίπεδο πιστωτικής συνάφειας ESG είναι η βαθμολογία ‘3’, εκτός εάν γνωστοποιείται διαφορετικά σε αυτήν την ενότητα. Η βαθμολογία “3” σημαίνει ότι τα ζητήματα ESG είναι πιστωτικά ουδέτερα ή έχουν ελάχιστη πιστωτική επίδραση στην οντότητα, είτε λόγω της φύσης τους είτε λόγω του τρόπου με τον οποίο διαχειρίζονται από την οντότητα. Οι βαθμολογίες συνάφειας ESG της Fitch δεν αποτελούν στοιχεία εισόδου στη διαδικασία αξιολόγησης. αποτελούν παρατήρηση σχετικά με τη συνάφεια και τη σημασία των παραγόντων ESG στην απόφαση αξιολόγησης. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις βαθμολογίες συνάφειας ESG της Fitch, επισκεφθείτε τη διεύθυνση https://www.fitchratings.com/topics/esg/products#esg-relevance-scores.
